Kıyı Ekosistemleri ve Mavi Karbonun İklim İçin Önemi

Mavi Karbon, mangrovlar, tuzcul bataklıklar ve deniz çayırları gibi dünyanın kıyı ve deniz ekosistemlerinde depolanan karbondioksit (CO2) için kullanılan bir terimdir. Okyanusa yakınlığı nedeniyle "Mavi" Karbon olarak adlandırılır ve çoğunlukla toprakta veya deniz tabanının 6 metre altına kadar alüvyonlarda depolanır.

Kıyısal Mavi Karbonun yanı sıra bir de "derin deniz karbonu" vardır.

Her bir tür, etkilerini ve faydalarını anlamak için belirli bir metodoloji kullanılarak ölçülür. Dünya Bankası Grubu, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) tarafından kabul edilen hesaplama metodolojileri ile birlikte kıyı Mavi Karbonuna, yani mangrovlara, gelgit bataklıklarına ve deniz çayırlarına odaklanmaktadır. Gelecekte başka habitatlar da eklenebilir.

Okyanuslar, iklim değişikliğinin neden olduğu yüksek ısının %90'ını ve insan kaynaklı CO2 emisyonlarının %23'ünü absorbe ederek gezegendeki en büyük ısı yutağı kaynağı konumundadır. Mavi Karbon, sunduğu çoklu faydalar nedeniyle kritik öneme sahiptir.

Birincisi, Mavi Karbon kıyı ekosistemlerinin devasa depolama alanıdır. Bu ekosistemler toplam okyanus yüzeyinin sadece %2'sini kaplamakta, ancak okyanusun karbon emiliminin %50'sini oluşturmaktadır. Örneğin, bir hektar mangrov, karadaki benzer bir orman alanından beş kat daha fazla karbon depolamaktadır. Deniz çayırları karbon depolama açısından kritik öneme sahip bir diğer kıyı ekosistemi türüdür. Dünya çapında deniz çayırlarının tahribatını ve bozulmasını durdurmak, yılda 650 milyon ton CO2 emisyonunu kurtarabilir, bu da kabaca küresel denizcilik endüstrisinin yıllık emisyonlarının tamamına eşittir.

Diğer bir husus ise, bu ekosistemlerin korunması ve restore edilmesinin, sel ve erozyonun azaltılması, fırtınadan korunma, istihdam yaratma ve gıda güvenliğinin artırılması gibi, insanları ve toplumları daha dirençli hale getirme konusunda sağladığı faydalardır. Dünya Bankası’nın en son yayımladığı ‘’Changing Wealth of Nations’’ raporunda mangrov ekosistemlerinin yılda 6 milyondan fazla insanı sel baskınlarından koruduğu ve üretken varlıklarda 24 milyar dolarlık kaybı önlediği hesaplanmıştır.

Üçüncüsü, sağlıklı mangrovların, deniz çayırlarının ve tuzcul bataklıkların yüksek kalitede karbon kredisi üretme potansiyelidir; bu krediler bir kez doğrulandıktan ve şeffaf karbon piyasaları aracılığıyla satıldıktan sonra yerel topluluklar için ek gelir sağlayabilir.

Çoklu faydalarına rağmen, Mavi Karbon depolayan kıyı alanları, 20. yüzyılda dünyanın orijinal tuz bataklıklarının %50'sinden fazlasının kaybedilmesiyle ciddi şekilde erozyona uğramıştır. Mangrovların %35'i 1980'lerde ve 1990'larda gerçekleştirilen orman tahribatı nedeniyle yok olmuştur ve bugüne kadar toplam deniz çayırı yataklarının %25'inin kaybolduğu tahmin edilmektedir.

PROBLUE fonunun desteğiyle Dünya Bankası, hükümetleri bu gelişmeleri tersine çevirme konusunda desteklemek üzere bir Mavi Karbon Hazırlık Çerçevesi geliştirmiştir. Çerçeve, insanlara ve ekonomilere fayda sağlamak ve ülkelerin Paris Anlaşması kapsamındaki iklim taahhütlerini yerine getirmelerini sağlamak için Mavi Karbon yatırımlarının nasıl destekleneceğine ilişkin bir kılavuzdur.

Sağlıklı okyanus ve deniz ekosistemleri iklim değişikliğiyle mücadele için çok önemlidir. Kıyı ekosistemleri karbonu toprakta ve sığ sularda biriken kırık dallar ve ölü yapraklar gibi cansız doğal maddelerde depolar. Örneğin, deniz çayırları organik karbonun ayrışarak tekrar CO2'ye dönüşmesini engelleme konusunda eşsiz bir yeteneğe sahiptir ve deniz çayırlarındaki karbon okyanus tabanındaki alüvyonda deniz tabanının altı metre altına kadar depolanabilmektedir.

Mavi karbon ekosistemleri iki nedenden dolayı karasal ormanlara kıyasla daha büyük miktarlarda karbon depolayabilir:

Birincisi, bitkileri doğal olarak hızlı büyür ve bu süreçte büyük miktarlarda karbondioksit yakalar. Örneğin, genç kırmızı mangrovlar tek bir yıl içinde 5 metreye kadar büyüyebilir. Bu hızlı büyüme oranı, mangrov ormanlarının kasırgalar gibi iklimsel kaynaklı olaylardan hızla kurtulmasını sağlar.

İkinci olarak, toprakları büyük ölçüde anaerobiktir (oksijen içermez), bu nedenle karbondioksit toprağa karışır, çok yavaş ayrışır ve yüzlerce hatta binlerce yıl boyunca depolanabilir.

Mangrov, tuzlu bataklık ve deniz çayırı ekosistemleri tarafından karbon tutulması ve depolanmasının yılda 190 milyar dolar değerinde olduğu tahmin edilmektedir. Dünya Bankası, yüksek kaliteli Mavi Karbon kredilerini piyasalara sunacak ve iyi bir fiyat elde edecek projeler geliştirmeleri için hükümetleri desteklemektedir.

Kaynak: World Bank - Climate Explainer Series - What You Need to Know About Blue Carbon