10.03.2024
Gönüllü Sürdürülebilirlik Standartları: Sürdürülebilir Geleceğin Anahtarı
Gönüllü Sürdürülebilirlik Standartları (GSS), üreticilerin, tüccarların, imalatçıların, perakendecilerin veya hizmet sağlayıcıların temel insan haklarına saygı, işçi sağlığı ve güvenliği, çevresel etkiler, toplum ilişkileri, toprak ve arazi koruma gibi çok çeşitli sürdürülebilirlik kriterleriyle ilgili olarak yerine getirmeleri gereken koşulları belirleyen standartlardır.
GSS daha çok gönüllü, özel ve çok paydaşlı girişimler olan standart sistemlere yöneliktir. Doksanlı yılların başında tarım, ormancılık ve adil ticaret konularına odaklanan GSS, son on yılda sektörel ve güncel kapsam bakımından büyüyerek günümüzde geniş bir konu ve sektör yelpazesine ulaşmıştır. GSS'nin en iyi bilinen örnekleri arasında Fairtrade International, Rainforest Alliance ve Forest Stewardship Council yer almaktadır.
GSS, sürdürülebilir üretim ve iş modellerinin teşvik edilmesini ve sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesini amaçlayan piyasa temelli araçlardır. Benimsenmeleri gönüllülük esasına dayanır ve hükümetler veya hükümet düzenlemeleri tarafından oluşturulmaz, yürütülmez veya zorunlu tutulmazlar. Hükümetlerin GSS'lerin benimsenmesinde oynayabilecekleri rol sınırlıdır, ancak standartların geliştirilmesine dahil olabilirler.
GSS genellikle standartlar geliştirmeye yönelik bir süreç yürütür ve standartlara uygunluğu değerlendirmek ve izlemek için sistemler kurar. Standartlar, ürünlerin ve üretim süreçlerinin aşağıdaki üç adımı temel alan bir dizi sosyal ve çevresel gereklilikle uyumlu olmasını sağlamayı hedefler:
Dolayısıyla GSS dar anlamda işletmeler için sürdürülebilirlik koşullarını listeleyen belgelerdir. Belirli bir GSS kapsamında sertifika almak ve bu sertifikayı korumak isteyen üreticilerin, genellikle üçüncü taraf belgelendirme/doğrulama denetimlerinde bu gereklilikleri yerine getirdiklerini kanıtlamaları gerekir.
- Çoğu GSS, genel bir misyon ve bu misyonun dayandırıldığı bir dizi ilke geliştirmekle işe başlar ve bunlar çoğunlukla mevcut uluslararası kurallar, anlaşmalar ve prensiplere atıfta bulunularak oluşturulur.
- GSS daha sonra bu uluslararası normları uyum süreci için kullanılabilecek belirli standartlara, göstergelere ve ölçütlere dönüştürür.
- GSS standartlara uyumu değerlendirmek ve standartlara sürekli uyumu izlemek için sistemler kurar. Bu genellikle bağımsız bir üçüncü tarafça yapılır.
Bununla birlikte, tüm GSS'ler, gerekliliklerinin ötesine geçen bir sisteme sahiptir; bu da onların sadece zorunlu uygulama ve performans listesi içeren bir dizi standart olmadığını, aynı zamanda bir değişimi harekete geçirmek için bu standartların çok daha ötesine geçtiklerini göstermektedir.
Standart sisteminin önemli bir parçasını oluşturan dört piyasa mekanizması vardır. "güvence, etiketler, izlenebilirlik ve kapasite geliştirme".
GSS'nin kullandığı etiketler, sertifikalı ürünler için ürün farklılaştırmasını sağlamanın ve ürünün sürdürülebilirliğini iletmenin en yaygın yoludur. GSS standartları sürdürülebilir ürünler için bir pazar yaratmayı ve sürdürülebilir üretim ve tüketimi artırmayı amaçlamaktadır. Tüm unsurlarıyla GSS aynı zamanda tüketicilerin ve üreticilerin sürdürülebilir ürünleri ve üretim uygulamalarını tanımlamalarına yardımcı olmayı, sürdürülebilir tedarik zinciri yönetimi oluşturmayı ve uygulanabilir bir piyasa düzenleme aracı olarak hareket etmeyi amaçlamaktadır.
GSS'lerin sayısı her geçen gün artmakta, emtialar ve coğrafyalar arasında genişlemektedir. Bazı GSS'ler geniş çapta tanınırlık kazanmıştır.
Örneğin;
Forest Stewardship Council (FSC), orman yönetimini hem çevreye karşı sorumlu, hem sosyal açıdan faydalı hem de uzun vadede ekonomik açıdan uygulanabilir kılmak için standartlar belirleyen, kâr amacı gütmeyen küresel birçok paydaşlı kuruluştur.
Marine Stewardship Council (MSC), okyanusları korumak ve deniz ürünleri tedarikini güvence altına almak amacıyla balıkçılık uygulamalarına ilişkin standartlar belirleyen, deniz ürünleri endüstrisi, çevreci sivil toplum kuruluşları (STK'lar) ve akademi dünyasından temsilcilerin yer aldığı bir başka çok paydaşlı kuruluştur.
The Fair Wear Foundation (FWF), sektördeki çalışma koşullarını iyileştirmek amacıyla hazır giyim endüstrisi, işçiler ve sektörü etkileyen kişilerle birlikte çalışan bağımsız bir kuruluştur.
Better Cotton Initiative (BCI), pamuk üretiminin yarattığı olumsuz çevresel etkileri azaltarak ve pamuk üretilen bölgelerin geçim kaynaklarını ve ekonomik kalkınmasını iyileştirerek pamuğu sürdürülebilir bir ana ürün haline getirmeyi amaçlamaktadır.
Rainforest Alliance sürdürülebilir ormancılık ve tarım için özellikle kahve, kakao, çay, fındık ve muz sektörlerinde ve aynı zamanda sürdürülebilir turizm için sorumlu iş uygulamalarını teşvik eder ve sertifikalar sağlar.
Fairtrade International, çeşitli tarım sektörlerinde faaliyet gösteren, çiftçilerin ve işçilerin gelirlerini artırmak için işgücü ve kooperatif örgütlenmesine ilişkin standartlar belirleyen, kar amacı gütmeyen çok paydaşlı bir kuruluştur.
Kaynak: Voluntary Sustainability Standards in International Trade - UNCTAD (2023)