Döngüsel Ekonomi: Sürdürülebilir Geleceğin Anahtarı

Döngüsel ekonomi, kaynakların sürekli olarak dolaşımda kaldığı, atıkların en aza indirildiği ve malzemelerin sürdürülebilir bir şekilde kullanıldığı bir ekonomik modeldir. Bu yaklaşım, kaynak verimliliğini artırmayı, ürünlerin yeniden kullanımını ve geri dönüşümünü teşvik ederek çevresel etkileri en aza indirmeyi hedefler. Geleneksel "al-yap-at" modeline alternatif olarak, döngüsel ekonomi, malzeme ve ürünlerin mümkün olan en uzun süre en yüksek değerde dolaşımda tutulduğu kapalı bir sistem yaratmayı amaçlar.

Döngüsel ekonomi, sürdürülebilirliği destekleyerek insanlığın karşı karşıya olduğu çevresel krizlere çözüm sunma potansiyeline sahiptir. Ancak, bu modele geçiş beklenenden daha yavaş ilerlemektedir. Günümüzde dünyanın yalnızca %7,2'sinin döngüsel olduğu tahmin edilmektedir; bu oran, işlenmemiş hammadde kullanımının artması nedeniyle son beş yılda düşmüştür.

Buna rağmen, döngüsel ekonomiye olan ilgi artmaktadır. Özellikle tüketim ürünleri üreten firmalar, tüketicilerin "yeşil" ürünlere yönelik artan beklentileriyle karşı karşıyadır. Ancak, döngüsel ekonominin büyümesi, ikincil kaynaklı malzemelere yönelik pazar talebinin oluşmasına bağlıdır. Bu süreç, mevzuat zorlukları ve tüketici davranışları gibi çeşitli engellerle karşılaşmaktadır.

Günümüzde evrensel bir tanımı olmamakla birlikte, döngüsel ekonomi, kaynak verimliliğini artırmayı, malzemelerin daha uzun süre kullanılmasını, yeniden kullanılmasını ve geri dönüştürülmesini teşvik ederek ekonomik değerlerini en üst düzeye çıkarmayı hedefleyen bir ekonomik model olarak tanımlanmaktadır.

Bu model, malzeme ve ürünlerin yeniden kullanımı, onarımı, yenilenmesi, yeniden üretimi, geri dönüşümü ve azaltılması gibi çeşitli uygulamalarla hammadde ve ürünlerin kullanım ömürlerini uzatarak çevresel etkileri en aza indirmeyi hedefler. Aynı zamanda, ekonomik faaliyetleri sınırlı kaynakların tüketiminden ayırarak ekonomilerin mevcut işleyiş biçimini dönüştüren sistemik bir yaklaşım sunar.

Geleneksel "al-yap-at" modelini benimseyen doğrusal ekonominin aksine, döngüsel ekonomi, malzeme ve ürünlerin mümkün olan en uzun süre en yüksek değerde dolaşımda tutulduğu kapalı döngü bir sistem oluşturmayı hedefler. Bu model, hem ekonomik büyümeyi hem de çevresel sürdürülebilirliği aynı anda mümkün kılarak değer yaratır. Sonuç olarak, döngüsel ekonomi, sosyal ve ticari etkileşimleri yeniden şekillendiren ve yeniden tasarlayan dönüştürücü bir süreçtir.

Döngüsel ekonomi, üç temel ilkeye dayanır:

• Atık ve Kirliliğin Ortadan Kaldırılması: Hammaddelerin çıkarılıp atık haline geldiği doğrusal ekonominin aksine, döngüsel ekonomi, atık ve kirliliği tasarım aşamasında ortadan kaldırmayı hedefler.
• Ürün ve Malzemelerin En Yüksek Değerde Dolaşımı: Malzemeler, ürün olarak ya da bileşen veya hammadde olarak mümkün olan en uzun süre kullanımda tutulur. Bu, kaynakların israfını önler ve malzemelerin içsel değerini korur.
• Doğanın Kendini Yenilemesi: Doğal süreçlerin desteklenmesiyle doğanın kendini yenilemesine olanak tanınır. Bu, çevresel sürdürülebilirliği artırır.

Döngüsel ekonomi, ekonomik büyümeyi çevresel sürdürülebilirlikle birleştiren dönüştürücü bir süreçtir. Ancak, bu modelin uygulanmasında bazı zorluklar bulunmaktadır:

• Kaynak Verimliliği ve Detoksifikasyon: Döngüsel süreçlerde kullanılan malzemelerdeki istenmeyen maddelerin artışı, kaynak verimliliği ve detoksifikasyonun önemini artırmaktadır.
• Kaynak Kayıpları: Ürünlerin kullanımı sırasında malzeme ve enerji kayıpları kaçınılmazdır. Örneğin, bir araba lastiğinin %100 geri kazanılması mümkün değildir; bir kısmı kullanım sırasında toz partiküllerine dönüşür.
• Pratik Zorluklar: Malzemelerin her bir atomunu toplamak ve işlemek, yoğun kaynak gerektirir ve %100 döngüsellik pratik olmaktan çıkar.
• Optimizasyon: Amaç, geri dönüşüm ve yeniden kullanımın faydalarının maliyetlerden ağır bastığı optimum bir döngüsellik seviyesine ulaşmaktır.
• Yenilikçi İş Modelleri: Kaynak kullanımını azaltmayı teşvik eden ve ürünlerin yeniden kullanımını kolaylaştıran iş modelleri, döngüsel ekonominin başarısı için kritik öneme sahiptir.

Döngüsel ekonomi, ekonomik faaliyetleri sınırlı kaynakların tüketiminden ayırarak mevcut işleyiş biçimlerini dönüştürmeyi hedefler. Bu model, yalnızca çevresel faydalar sağlamakla kalmaz, aynı zamanda ekonomik büyümeyi destekleyen yeni iş fırsatları yaratır. Ancak, döngüsel ekonominin tam potansiyeline ulaşması için mevzuat düzenlemeleri, tüketici davranışlarının değişimi ve ticaret altyapısının geliştirilmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, döngüsel ekonomi, sürdürülebilir bir geleceğin anahtarıdır. Bu modelin benimsenmesi, hem çevresel hem de ekonomik faydalar sağlayarak toplumların ve işletmelerin daha dayanıklı bir yapıya kavuşmasına katkıda bulunacaktır.

Kaynak: Putting the circular economy into motion - ICC & EY