Doğal ve Sentetik Lifler: Tekstil Sektöründe Sürdürülebilirlik ve Çözüm Önerileri

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), ortaklarının desteğiyle 9-10 Aralık 2024 tarihlerinde Cenevre'de 2024 Küresel Emtia Forumunu düzenledi.

Forum, emtia ekonomisindeki kalkınma zorluklarına yönelik pratik çözümleri belirlemek amacıyla çok paydaşlı bir diyalog platformu olarak hizmet vermektedir. Aynı zamanda, emtialar üzerine uluslararası politika tartışmalarını şekillendirmeye yardımcı olmakta ve gelişmekte olan ülkelerin bakış açılarını ve uzmanlıklarını öne çıkarmaktadır.

Forumda, tekstil sektörüyle de ilgili oturumlar düzenlenmiş ve aşağıdaki konular tartışılmıştır.

Pamuk, bambu, keten gibi bitkilerden ya da yün gibi hayvanlardan elde edilen doğal lifler, tekstil ve hazır giyim endüstrileri için yenilenebilir ve çevre dostu alternatifler sunmaktadır. Bu liflerin üretimi, özellikle kırsal bölgelerde küçük ölçekli çiftçileri destekleyerek hayati gelir fırsatları yaratmaktadır. Ancak doğal lif üretimi, çevresel faktörlere bağlı çeşitli kısıtlamalarla karşı karşıyadır:

• Arazi kıtlığı: Doğal lif üretimi için gereken tarım arazilerinin sınırlı olması.
• Zararlılar ve toprak sağlığı: Tarımsal üretimi etkileyen biyolojik ve kimyasal sorunlar.
• Su kaynaklarının mevcudiyeti: Su kıtlığı, özellikle pamuk gibi su yoğun üretim gerektiren lifler için büyük bir engel.
• Mevsimsel ve hava koşullarına bağımlılık: Doğal lif üretimi, iklim değişikliği ve hava koşullarındaki dalgalanmalardan doğrudan etkilenmektedir.

Bu zorluklar, doğal liflerin, küresel lif üretiminin yaklaşık %75'ini oluşturan sentetik liflerle rekabet etme kapasitesini sınırlamaktadır.

Günümüzde sentetik lifler, maliyet avantajları, ölçeklenebilirlik ve özelleştirilebilirlik gibi özellikleri sayesinde tekstil sektörüne hakim durumdadır. Özellikle hızlı moda (fast fashion) sektörünün büyümesi, sentetik liflere olan talebi artırmıştır. Ancak bu durum, ciddi çevresel sorunları da beraberinde getirmiştir:

• Mikroplastik kirliliği: Sentetik liflerin üretimi ve kullanımı, biyolojik olarak parçalanamayan tekstil atıklarının ve mikroplastiklerin çevreye yayılmasına neden olmaktadır.
• Sürdürülemez tüketim alışkanlıkları: Hızlı moda, kısa ömürlü ürünlerin yaygınlaşmasına ve kaynak israfına yol açmaktadır.

Bu sorunlar, tekstil değer zincirinin tüm aşamalarında israfı azaltacak ve sürdürülebilir uygulamaları teşvik edecek politikaların acilen hayata geçirilmesini gerektirmektedir.

Oturum sırasında, doğal ve sentetik lifler arasındaki düzenleyici farklılıkların sürdürülebilirlik hedeflerini baltalayabileceği vurgulanmıştır. Öne çıkan noktalar şunlardır:

• İzlenebilirlik farkı: Doğal lif tedarik zincirleri, çiftlik düzeyine kadar izlenebilirlik gerekliliklerine tabi tutulurken, sentetik lifler yalnızca petrokimya tesislerine kadar izlenmektedir. Fosil yakıt çıkarımının çevresel etkileri büyük ölçüde göz ardı edilmektedir.
• Rekabet avantajı: Sentetik liflerin daha az düzenlemeye tabi tutulması, bu liflerin maliyet avantajlarını artırmakta ve doğal liflerin rekabet gücünü zayıflatmaktadır.

Bu dengesizlik, tekstil endüstrisinde sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşılmasını zorlaştırmaktadır.

Oturumda, doğal ve sentetik lifler arasında eşit bir rekabet ortamının sağlanması gerektiği vurgulanmıştır. Bu doğrultuda önerilen çözüm ve politikalar şunlardır:

• Tekstil politikalarının reforme edilmesi: Tüketici ülkeler, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki küçük üreticilerin geçim kaynaklarını korurken sürdürülebilirliği teşvik edecek politikalar geliştirmelidir.
• Şeffaflığın artırılması: Markaların ürün etiketlerinde ve pazarlama faaliyetlerinde çevresel performans verilerini doğru bir şekilde açıklamaları zorunlu hale getirilmelidir.
• Standartların uyumlaştırılması: Doğal ve sentetik lifler için izlenebilirlik ve çevresel standartlar uyumlu hale getirilmelidir.
• Sektör teşviklerinin yeniden düzenlenmesi: Doğal liflerin sürdürülebilir bir tekstil değer zincirinde daha güçlü bir rol oynaması için teşvikler yeniden yapılandırılmalıdır.

Doğal lifler, sürdürülebilir bir tekstil endüstrisi için önemli bir potansiyele sahiptir. Ancak bu potansiyelin hayata geçirilebilmesi için, politika yapıcıların ve sektör paydaşlarının iş birliği içinde hareket etmesi gerekmektedir. Eşit rekabet ortamının sağlanması, hem çevresel sürdürülebilirliği artıracak hem de gelişmekte olan ülkelerdeki küçük üreticilerin geçim kaynaklarını koruyacaktır. Şeffaflık, izlenebilirlik ve uyumlaştırılmış standartlar, tekstil sektörünün daha adil ve çevre dostu bir geleceğe yönelmesine katkı sağlayacaktır.