Çevre Dostu Bir Malzeme Olarak Bambu

Yüzyıllar boyunca bambu, Asya, Güney Amerika ve Afrika'daki birçok ülkede gıda, ahşap, yapı malzemeleri ve ev endüstrilerinde kullanılmıştır ve bambu ormanlarına yakın yaşayan sakinlerin yaşamlarının ayrılmaz bir parçası olmuştur.

Son yıllarda çeşitli bambu ağaçlarından üretilen ürünler, dünya çapındaki pazarlarda popülerlik kazanmaya başlamıştır. Mesela bambu, kağıt ve kâğıt hamurunun yanı sıra tekstil ve mühendislik sektöründe üretilen ürünlerde farklı kullanım alanlarına sahip bir malzemedir. Bu ürünlerden bazıları, bunları üreten alt sanayilere sahip ülkelerde yerel olarak yaygın bir şekilde tüketilmektedir. Bambu, Kolombiya, Ekvador ve Brezilya'da yerel ekonomide yaygın olarak görülen çok çeşitli el sanatlarının ve lamine panellerin yapımında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte, bambunun en ticari kullanımı, bambu endüstrisinden en fazla gelir elde eden Çin'den gelmektedir. Çin Bambu Endüstrisi Birliği'ne göre; 2019 yılında Çin bambu endüstrisinin toplam üretim değeri 46 milyar USD olup, bunun 2,14 milyar USD‘nın uluslararası ticaretten elde edildiği tahmin edilmektedir. İstatistikler, Çin'de üretilen bambu bazlı ürünlerin ağırlıklı olarak yurt içi kullanıma yönelik olduğunu göstermektedir.

Daha fazla tüketici sürdürülebilir malzemelere yöneldikçe bambu ürünlerinin uluslararası ticaretinin artması beklenmektedir.

Küresel inşaat endüstrisi, bambu ürünlerin ticaretinden faydalanan sayılı sektörlerden biri haline gelmiştir. Birçok ülke, yüksek kaliteli ürünlerin üretildiği ve elverişli bambu kaynaklarına sahip oldukları için bu alanda işbirliği potansiyeline sahiptir. Ancak, diğer sektörlere giriş yapabilmek için teknoloji ve uzmanlık konularında eksiklikler yaşamaktadırlar. Bu durum, uluslararası ticaretteki önemli fırsatların yeterince değerlendirilmediği anlamına gelmektedir. Uluslararası ticaret tartışmaları, bambu ürünleri konusunda belirleyici rol oynayan paydaşları ve bu tür ürünlerin tedarikçileri için sunulan fırsatları vurgulamaktadır.

Bambu, pek çok faydasıyla dikkat çeken sürdürülebilir bir kaynak olarak öne çıkıyor ve aynı zamanda ekosistemlere katkılarıyla önem taşıyor. Tarım ve ormancılık ürünleri için uygun olmayan verimsiz arazilerde yetişebilen bir bitkidir ve dayanıklıdır. Bu nedenle afetlerden ve diğer felaketlerden kaynaklanan hasara dayanabilir. Hiroşima ve Nagazaki'ye atılan nükleer bombalardan sonra, yeniden ortaya çıkan ilk bitkiler genç bambu filizleri olmuştur. Ekosistemlerde meydana gelen zararları iyileştirmede önemli rol oynayan bambu, bir yandan çabuk büyüme kapasiteleriyle öne çıkar, diğer yandan toprağın verimliliğinin artmasına büyük katkı sağlar. Bambudan üretilen zemin kaplama panelleri çevre dostu ürünler olarak bilinmekte olup, Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) kapsamında ticareti teşvik edilen avantajlı mallar sınıfına girmiştir. Son olarak bambu, ekoturizm alanına sağladığı katkılarla yetiştiricilerine ilave kazanç olanakları sunmaktadır.

Şimdiye kadar sadece birkaç ülke, bambu üretimini teşvik etmek ve bambu hammaddesine katma değer sağlamak amacıyla stratejik çevre planları tasarlamaktadır. Bu ülkeler arasında Çin ve Etiyopya öne çıkmaktadır. Kapsayıcı çevre politikalarının oluşturulmasına diğer ülkeler de giderek daha fazla dahil olmaktadır. Örneğin, 10 Eylül 2020 tarihinde Kenya, "Yeşillendirme Kampanyası" adı verilen büyük bir politika girişiminin bir parçası olarak bambu bitkilerinin ticarileştirilmesini teşvik etmek amacıyla bambuyu bir "ürün" olarak sınıflandırdı. Kampanya yeşil alanları artırmayı amaçlamakta ve tarımsal ormancılık yoluyla daha fazla istihdam yaratmaya çalışmaktadır. Bu kampanyadan önce bambu bir çim bitkisi olarak sınıflandırılıyordu. Hindistan, Japonya, Gana, Nijerya ve Kamerun gibi ülkeler de bambuyu rattan ile ilişkilendiren kapsayıcı çevre politikaları oluşturmuşlardır.

BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD)’ın yayımladığı bir rapor; gelişmekte olan ülkelere bambunun ekonomik ve çevresel niteliklerinden yararlanmaları için çeşitli yollar sunmaktadır. Farklı derecelerde işleme ihtiyaçları ve karmaşıklığı olan geniş bir bambu ürün yelpazesi vardır. Ülkeler, bitkinin kullanım oranını en üst seviyeye çıkarmaya odaklanan entegre bir politika yaklaşımı ile bambudan en fazla fayda sağlayabilir.

Örneğin, ülke çapında bambu plantasyonları sadece beslenme amaçlı filiz hasadı için kurulacaksa, bu bitkinin geri kalanının atılacağı anlamına gelecektir. Bu nedenle, sadece filiz üretmek için bambu yetiştirmek ve hasat etmek üzere yatırım yapmaya ve kapasite oluşturmaya değmeyebilir. Bunun yerine, hükümetler kapsamlı bir bambu sektörü geliştirmeyi hedeflerse, ülkeler bir emtia olarak bambunun tüm faydalarından yararlanabilir.

Bambu, gelişmekte olan ülkelerin gelir veya istihdamdan ödün vermeden çevresel kazanımlar elde etmelerine yardımcı olabilir. Bunun gerçekleşmesi için bambu endüstrisinin sadece bir ihracat ürünü olarak değil, sürdürülebilir kalkınma stratejilerinin (örneğin döngüsel ekonomi veya iklim değişikliğini azaltma planları) ayrılmaz bir parçası olarak görülmesi gerekir.