Yaratıcı Ekonomiler

Yaratıcı ekonomi, dünyanın en hızlı genişleyen sektörlerinden biridir ve özellikle gelişmekte olan ülkelerde ekonomik kalkınma ve çeşitlendirme için gelecek vaat eden bir zemin oluşturmaktadır.(UNCTAD, 2022) Kültür ve yaratıcılık, insan varlığının ve medeniyetinin temel unsurlarıdır ve küresel ekonomide önemli bir rol oynamaktadır. Kültür sektörü tek başına küresel gayri safi yurtiçi hasılaya %3,1 oranında katkıda bulunmaktadır ve verilerin mevcut olduğu ülkelerde işgücünün %2,6 ila %10,3'ünü istihdam etmektedir.(UNESCO İstatistik Enstitüsü kültürel istihdam verileri)

Yaratıcı ekonomi, potansiyel olarak ekonomik büyüme ve kalkınma sağlayabilecek nitelikteki yaratıcı unsurlara dayanan ve gelişmekte olan bir kavramdır.

• Sosyal kapsayıcılığı, kültürel çeşitliliği ve insani gelişimi teşvik ederken gelir elde edilmesini, istihdam yaratılmasını ve ihracat rakamlarını artırabilir.
• Teknoloji, fikri mülkiyet ve turizm hedefleriyle etkileşim halinde olarak ekonomik, kültürel ve sosyal unsurları kapsamaktadır.
• Kalkınma odaklı ve genel ekonomi ile makro ve mikro düzeylerde çapraz bağlantıları olan bir dizi bilgi tabanlı ekonomik faaliyettir.

Yaratıcı ekonominin merkezinde yaratıcı endüstriler yer almaktadır.  Yaratıcı endüstriler;

• yaratıcılık ve entelektüel sermayeyi birincil girdi olarak kullanan mal ve hizmetlerin tasarımı, üretimi ve dağıtımı döngüleridir.
  
• sanata odaklanan ancak bununla sınırlı olmayan, ticaret ve fikri mülkiyet haklarından potansiyel olarak gelir elde eden bir dizi bilgiye dayalı faaliyetten oluşur;
• yaratıcı içeriğe, ekonomik değere ve pazar hedeflerine sahip somut ürünler ve maddi olmayan fikri veya sanatsal hizmetlerden oluşur;
• zanaatkâr, hizmet ve sanayi sektörleri arasında bir kesişme noktasında yer alır ve dünya ticaretinde yeni bir dinamik sektör oluşturmaktadır

Yaratıcı ekonomiler ekonomik kalkınma ve çeşitlendirme için fırsatlar sunmaktadır. Kültürel ve toplumsal değerler üreterek ekonomik büyüme ve istihdam yaratma gibi ekonomik hedefleri desteklemektedir. Bu sektör bazı gelişmekte olan ülkeler için hayati önem taşımaktadır, ancak yakın zamanda yapılan bir UNCTAD araştırması ülkeler arasında önemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır.

Yaratıcı dijital içerikler giderek kitap, film, müzik ve video oyunları gibi fiziksel ürünlerin yerini almaktadır. Dijitalleşme aynı zamanda yayın akışı ve dijital platformlar gibi gelişmekte olan iş modellerini desteklemekte ve sektörler arası işbirliklerini (örneğin video oyun şirketleri, müzisyenler, yayıncılar ve film stüdyoları arasında) ve sektörler arası birleştirmeyi teşvik etmektedir. Ayrıca, gelişmekte olan ekonomilerdeki demografik değişimler ve genç nesillerin daha fazla dijital içerik tüketmesi, yaratıcı endüstrilerde büyümeyi desteklemektedir.

Sektördeki temel eğilimler arasında dijital platformların ve yayın hizmetlerinin yükselişi, sektörler arası işbirliklerinin artması ve video oyunlarının çeşitli sektörlerde artan popülaritesi yer alıyor.

Dijitalleşme, yaratıcı ekonominin kritik bir itici gücü olup yapay zeka da yaratıcı endüstrilerin dönüşümünde önemli bir rol oynamaktadır. Diğer taraftan dijitalleşme ve yapay zekâ, büyüme ve verimlilik için fırsatlar sunarken kalite, telif hakkı, mahremiyet ve içerik tekelleşmesi gibi konularda da kaygılara neden olmaktadır. Bununla birlikte, bazı yaratıcı endüstriler yüksek oranda yoğunlaşarak pazar yoğunlaşmasına yol açmakta ve adil rekabeti engellemektedir. Yaratıcı endüstrilerdeki dijitalleşme, özellikle pazar yoğunlaşması ve rekabet zorluklarıyla ilgili yeni endişeler doğurmaktadır. Yaratıcı ekonomi aynı zamanda kapsayıcılık ve çevresel sürdürülebilirlik için de fırsatlar sunmaktadır.

Yaratıcı endüstriler, küresel ve bölgesel olarak faaliyetler, değer zincirleri ve gelir modelleri açısından büyük çeşitlilik göstermektedir. COVID-19 salgınından en olumsuz etkilenen sektörler arasında yer almasına ve hızla değişen ortamın zorluklarına karşı savunmasız olmasına rağmen, küresel ve bölgesel ekonomik büyümenin önemli bir itici gücü konumundadır.

Kaynak: Creative Economy Outlook 2024 - UNCTAD