Enerji, Tarım ve Madencilikte Küresel Ticaretin Yeni Dinamikleri
Küresel emtia piyasaları, son yıllarda enerji, tarım ve madencilik sektörlerinde yaşanan dinamik değişimlerle yeniden şekilleniyor. Bölgesel ve ulusal düzeydeki liderliklerin el değiştirdiği bu süreçte, enerji ihracatında Batı Asya'nın gerileyen payı, Avrupa'nın yükselişi ve ABD'nin kaya gazı devrimi dikkat çekerken; tarımda Avrupa'nın istikrarı ve Afrika'nın artan önemi öne çıkıyor. Madencilik sektöründe ise Asya ve Okyanusya'nın hızlı büyümesi, küresel ticaret dengelerini değiştiren bir diğer önemli gelişme olarak karşımıza çıkıyor.
Enerji: Bölgesel ve Ulusal Değişimler
Küresel enerji emtia ihracatında 2012-2014 ve 2021-2023 dönemleri arasında önemli bölgesel ve ulusal pazar payı değişiklikleri yaşanmıştır.
Batı Asya'nın Payı Azalıyor:
Batı Asya, küresel enerji ihracatında önemli bir oyuncu olmaya devam etse de, payı 2012-2014 dönemine göre %6,6 azalmış ve 2021-2023 döneminde dünya enerji ihracatının %24,7'sini oluşturarak 781,0 milyar ABD doları değerine ulaşmıştır.
Avrupa'nın Önemli Katkısı:
Avrupa, 2021-2023 döneminde dünya toplamının %28,9'unu oluşturarak 914,1 milyar ABD doları ihracat değeri ile küresel enerji ihracatına büyük katkı sağlamaktadır.
Rusya Federasyonu'nun Gerilemesi ve ABD'nin Yükselişi:
Rusya Federasyonu, 2012-2014 yıllarında ortalama 362,4 milyar ABD doları ihracat değeriyle önde gelen enerji ihracatçısıydı. Ancak, 2021-2023 yıllarında enerji ihracat değerinde %26,6'lık önemli bir düşüş yaşamıştır. Bu düşüşün başlıca nedeni, son dönemde petrol fiyatlarının düşmesidir.
Bu düşüş, 2021-2023 yıllarında ABD'nin en önde gelen enerji ihracatçısı olarak ortaya çıkmasıyla aynı zamana denk gelmiştir. ABD, bu dönemde enerji ürünleri ihracat değerinin 2021-2023 yıllarında yaklaşık 313,7 milyar ABD dolarına ulaşarak 2012-2014 yıllarına göre yaklaşık %113,3 artış kaydetmesi ile dikkat çekici bir büyüme göstermiştir. Bu artış, "kaya gazı devrimi ve LNG ihracat altyapısına yapılan büyük yatırımlar" ve "rekor düzeyde yüksek iç üretim ve artan küresel talep, özellikle Ukrayna savaşının ardından enerji ticaret akışlarının yeniden yapılandırılmasının ardından Avrupa'dan gelen talep" tarafından hızlandırılmıştır.
Tarım: Avrupa ve Afrika'nın Yükselişi
Tarım ürünleri ihracatında Avrupa'nın geleneksel hakimiyeti ve Afrika'daki iç dinamikler dikkat çekmektedir.
Avrupa'nın Süregelen Hakimiyeti:
Avrupa, her iki dönemde de dünya tarım ihracatının yaklaşık yüzde 42'sini elinde tutarak küresel tarım ihracatında baskın konumunu korumuştur. Tarım ihracatının Avrupa'nın genel emtia ihracat sepeti içindeki payı 2012-2014 döneminde %35 iken, 2021-2023 döneminde %40'a yükselmiştir.
Afrika'da Tarımın Artan Önemi:
Afrika'nın tarım ürünleri ticaretindeki payı, dünya toplamının yaklaşık %3,8-3,9'unda sabit kalmıştır. Ancak, tarımın Afrika'nın emtia ihracatına katkısı çok daha yüksektir. Bu oran, 2012-2014 döneminde yaklaşık yüzde 13 iken, 2021-2023 döneminde yüzde 19'a yükselmiştir. Bu durum, "tarım sektörünün Afrika'nın ihracat portföyündeki göreceli öneminin önemli ölçüde arttığını" göstermektedir.
ABD'nin Liderliği:
Küresel bağlamda, Amerika Birleşik Devletleri değer açısından dünyanın önde gelen tarım ihracatçısı konumunu korumaktadır. 2012-2014 ve 2021-2023 yılları arasında ortalama 192 milyar ABD doları değerinde ihracat ve yüzde 17,2 artışla, ABD dünya tarım ticaretinin yaklaşık yüzde 10'unu oluşturmaktadır.
Madencilik: Asya ve Okyanusya'nın Yükselişi
Maden emtia ihracatında 2012-2014 ile 2021-2023 dönemleri arasındaki en dikkat çekici gelişme, pazar liderliğinin Avrupa'dan Asya ve Okyanusya'ya geçişidir.
Avrupa'nın Payında Azalma:
Avrupa, 2012-2014 döneminde dünya madencilik ihracatının %34,7'sini gerçekleştirerek hakim konumdaydı. 2021-2023 döneminde de önemli bir paya sahip olmakla birlikte, pazar payı %31,9'a gerilemiştir. Avrupa, madencilik ihracatının değerinde büyük bir büyüme göstererek 429,6 milyar ABD dolarından 526,1 milyar ABD dolarına yükselmiş ve bu dönemde yüzde 22,5'lik bir artış kaydetmiştir.
Asya ve Okyanusya'nın Yükselişi:
Buna karşılık, Asya ve Okyanusya, madencilik ihracat değeri açısından yeni lider olarak ortaya çıktı ve pazar payını %33,8'den %37,6'ya çıkararak madencilik ihracatında yeni lider konumuna yükselmiştir. Bu bölge, yüzde 48,3 ile Avrupa'nın büyüme oranının iki katından fazla bir büyüme göstermiştir.
Pazar Farkının Genişlemesi:
Mutlak değer olarak, Avrupa ile Asya ve Okyanusya arasındaki madencilik ihracatı farkı, 2012-2014 döneminde 11,4 milyar ABD dolarından 2021-2023 döneminde 94 milyar ABD dolarına yükselerek Asya ve Okyanusya lehine önemli ölçüde genişlemiştir.
Avustralya'nın Rolü:
Avustralya, bu dönemde madencilik ihracat sektöründe kayda değer bir büyüme göstermiştir. Bu büyüme, "özellikle Çin'den gelen güçlü küresel talep, yüksek maden fiyatları ve üretim ve ihracat kapasitesini artıran önceki yatırımların etkisiyle" gerçekleşmiştir. Avustralya'nın ihracat değeri 2012-2014 döneminde 105,7 milyar ABD dolarından 2021-2023 döneminde 171 milyar ABD dolarına yükselerek, iki dönem arasında yüzde 62'lik bir büyüme kaydetmiştir. Bu artış, Avustralya'nın küresel pazar payının 2021-2023 döneminde %8,5'ten %10,4'ün üzerine çıkmasıyla aynı döneme denk gelmiştir.