2025’te Küresel Ticaretin Yeni İtici Gücü Olarak Yapay Zekâ
Yapay zekâ (YZ) ile ilişkili mallar, 2025 yılında küresel ticareti temelden şekillendirerek niş bir sektör olmaktan çıkmış ve genel ekonomik büyümenin ana itici gücü haline gelmiştir. Yarı iletkenlerden sunuculara uzanan bu ürün kategorisindeki dinamikler, artık sadece teknoloji sektörünü değil, tüm küresel ekonominin gelecekteki yörüngesini de belirlemektedir. Bu dönüşümün anlaşılması, uluslararası pazarlarda faaliyet gösteren karar vericiler için en üst düzeyde stratejik önem taşımaktadır.
Bölgesel Güç Merkezleri: Küresel Yapay Zeka Ticaretindeki Roller
Küresel YZ ticaret arenası, her biri kendine özgü itici güçlere, uzmanlık alanlarına ve stratejilere sahip üç ana bölgesel aktör tarafından şekillendirilmektedir: Kuzey Amerika, Asya ve Avrupa. Bu bölgelerin dinamikleri, küresel tedarik zincirlerinin nasıl evrildiğini ve gelecekteki yatırım akışlarının nereye yöneleceğini anlamak için kritik bir çerçeve sunmaktadır.
Kuzey Amerika: Stratejik Kapasite Artırımı ve Politika Etkileri
Kuzey Amerika, 2025'in ilk yarısında küresel YZ bağlantılı ticaret büyümesinin yaklaşık beşte birini oluşturarak önemli bir rol oynamıştır. Bölgedeki bu ivmenin merkezinde, hem kısa vadeli politika beklentileri hem de uzun vadeli stratejik yatırımlar yatmaktadır.
ABD, bu büyümenin ana motoru konumundadır. Ülkenin yarı iletken ithalatı, özellikle Çin Taipei'si ve Viet Nam'dan gelen yoğun akışlarla desteklenerek yıllık bazda %36,2 gibi çarpıcı bir artış kaydetmiştir. Sunucu ve otomatik veri işleme makineleri ithalatındaki daha ılımlı artış (%10) ise bu tabloyu tamamlamaktadır. Bu veriler, ABD'li firmaların olası tarife artışları öncesinde alımlarını öne çekmesinin yanı sıra, daha kalıcı ve yapısal bir eğilimi, yani bulut ve veri merkezi kapasitelerine yönelik derin yatırımları yansıtmaktadır.
Meksika da küresel elektronik tedarik zincirlerindeki artan önemini kanıtlamıştır. YZ ile ilişkili ithalatı, özellikle yarı iletkenler ve telekomünikasyon ekipmanları öncülüğünde yaklaşık %30'luk bir sıçrama göstermiştir. Kanada'nın katkısı daha ılımlı kalsa da bölgenin entegre bir YZ ekosistemi olarak gücünü pekiştirmektedir.
Asya: Küresel Yapay Zeka Tedarik Zincirinin Tartışmasız Motoru
Asya, 2025'in ilk yarısında küresel YZ bağlantılı ticaret büyümesinin neredeyse üçte ikisini tek başına sağlayarak bu alandaki tartışmasız liderliğini sürdürmektedir. Bölge, YZ donanımının üretiminden montajına kadar değer zincirinin her halkasında merkezi bir rol oynamaktadır.
Asya içindeki iş bölümü, bölgenin başarısının temelini oluşturmaktadır. Bu ayrım şu şekilde özetlenebilir:
Doğu Asya (Kore Cumhuriyeti, Japonya, Çin Taipei'si): Yüksek katma değerli yarı iletkenler ve gelişmiş telekomünikasyon ekipmanları gibi kritik bileşenleri sağlayan ana teknoloji ve tedarik motoru olarak işlev görmektedir.
Güneydoğu Asya (Viet Nam, Tayland): Küresel tedarik zinciri çeşitlendirme stratejileri ve bölgeye artan yatırımlar sayesinde montaj ve üretimdeki rollerini hızla güçlendiren yükselen merkezler olarak öne çıkmaktadır.
Bu tabloda Çin'in rolü oldukça karmaşıktır. Ülkenin toplam YZ bağlantılı ihracatı ılımlı bir büyüme gösterse de, bölgesel ortaklarına ve Meksika'ya yönelik ihracatındaki keskin artış, Çin'in küresel YZ tedarik zincirlerine ne kadar derinden entegre olduğunu ve bu ağlar üzerinden etkisini sürdürdüğünü göstermektedir.
Avrupa Birliği: İhtiyatlı ve Ölçülü Bir Genişleme
Avrupa Birliği, 2025'in ikinci çeyreğinde küresel YZ bağlantılı ticaret büyümesine yaklaşık onda birlik bir katkı sağlamıştır. Bu oran, bölgenin YZ altyapı yatırımlarında daha ihtiyatlı ve ölçülü bir yaklaşım benimsediğini göstermektedir.
AB'deki bu büyüme büyük ölçüde sunucular ve telekomünikasyon ekipmanları ithalatında yoğunlaşmıştır. Ancak, Kuzey Amerika’daki tarife beklentileriyle tetiklenen sıçramanın aksine, Avrupa'daki bu genişleme, bölgedeki daha zayıf makroekonomik koşullar ve durgun bir yatırım döngüsü tarafından sınırlandırılmaktadır. Bu durum, bölgedeki dijital altyapının daha yavaş bir hızda yükseltildiğini yansıtmaktadır. Küresel YZ ticaretinin dinamikleri yalnızca bu üç merkezle sınırlı değildir; yükselen piyasalar da bu dönüşümde giderek daha önemli roller üstlenmeye başlamıştır.
Yükselen Piyasaların Katkısı: Yapay Zeka Odaklı Büyümenin Küreselleşmesi
Gelişmekte olan piyasaların YZ altyapısı yarışına giderek daha aktif bir şekilde dahil olması, bu teknolojik devrimin küresel ölçekte yayıldığını göstermektedir. Dijital dönüşüm artık yalnızca gelişmiş ekonomilere özgü bir öncelik olmaktan çıkmış, küresel bir kalkınma gündeminin merkezine yerleşmiştir. Bu bölgelerdeki büyüme, gelecekteki ticaret ve yatırım fırsatları için önemli sinyaller vermektedir.
| Orta Doğu | Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelerde hükümet öncülüğünde yürütülen iddialı dijital dönüşüm programları, sunucu ve telekom donanımı ithalatında kayda değer bir artışa yol açmıştır. |
| Güney Amerika | Özellikle Brezilya ve Şili'de, küresel bulut hizmeti sağlayıcılarının bölgesel merkezlerini genişletmesi, bilişim ve bulutla ilişkili ekipman ithalatını artırmıştır. |
Afrika | Güney Afrika, Nijerya ve Mısır gibi kilit pazarlarda telekom altyapısı ithalatında gözlenen artış, geniş çaplı dijital benimsemenin ön koşulu olan temel bağlantı yatırımlarına odaklanıldığını göstermektedir. |
| Okyanusya | Avustralya ve Yeni Zelanda, hem büyük ölçekli veri merkezi inşaatları hem de elektronik endüstrisi için gerekli hammadde tedariki yoluyla küresel YZ büyümesine katkıda bulunmaktadır. |
Bu bölgelerin mutlak değer olarak katkıları henüz mütevazı seviyelerde olsa da, ortaya koydukları eğilim son derece önemlidir. Bu gelişmeler, YZ odaklı ticaretin küresel olarak yaygınlaştığını ve dijital altyapının dünya genelinde stratejik bir öncelik haline geldiğini teyit etmektedir. Ticaretin nerede gerçekleştiğinin yanı sıra, nelerin ticarete konu olduğunu analiz etmek, bu dönüşümün derinliğini daha iyi anlamamızı sağlar.
Değer Zinciri Analizi: Yapısal ve Uzun Vadeli Yatırımların Kanıtı
Ticari akışların ürün bazında incelenmesi, YZ patlamasının doğası hakkında daha derin içgörüler sunmaktadır. Mevcut büyümenin, geçici bir talep dalgasından ziyade, geleceğe yönelik uzun vadeli kapasite oluşturma çabasından kaynaklandığı açıktır. Bu durum, YZ devriminin henüz başlangıç aşamasında olduğunu ve önümüzdeki yıllarda da devam edeceğini göstermektedir.
YZ bağlantılı ticaret akışlarının tüm ana bileşenleri (nihai mallar, ekipman ve ara girdiler) son iki yılda paylarını istikrarlı bir şekilde artırmıştır. Ancak 2025'in ikinci çeyreğindeki en kritik eğilim, YZ ile ilişkili malların payındaki artışın büyük ölçüde ekipman ticaretindeki yükselişten kaynaklanmasıdır. Yarı iletken üretimi ve testinde kullanılan makineler ve araçları içeren bu kategori, tek başına küresel ticaret değerinin neredeyse %2'sini oluşturmuş ve sadece 2025'in ikinci çeyreğinde %0,5 puanlık bir pay kazanmıştır.
Ekipman odaklı bu büyüme, son derece anlamlıdır. Bu, pazarın sadece YZ'yi kullanan nihai ürünleri satın almakla kalmayıp, aynı zamanda YZ donanımı üretme temel kapasitesini de inşa ettiğini göstermektedir. Bu durum, kısa vadeli dalgalanmaların ötesinde, derin ve yapısal bir yatırım döngüsüne işaret etmektedir. Bölgesel olarak bakıldığında, ekipman ticaretindeki bu artışın ana kaynağını Kuzey Amerika ve Asya oluştururken, ara mal ticaretindeki artış ağırlıklı olarak Asya'dan gelmektedir. Genel olarak, Asya ekonomilerinin YZ ticaretindeki payı istikrarlı bir şekilde yükselirken, son dönemde Kuzey Amerika'nın payının da artmaya başlaması, küresel rekabetin ana eksenlerinin bu iki bölge arasında şekillendiğini doğrulamaktadır.