Ticarette Dijitalleşme: Temel Belgelerde Veri Standartlarının Önemi

Küresel ticaretin ve tedarik zincirlerinin dijitalleşmesi, hem kamu hem de özel sektör için öncelikli bir konu haline gelmiştir. Dijital ticaret, verimlilik artışı, sahtekarlığın azaltılması, ticaret akışlarının genişletilmesi ve küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) uluslararası ticaretteki rolünü artırma fırsatları sunmaktadır. Bu süreç, hem kamu hem de özel sektör için büyük avantajlar sağlamaktadır.

• Kamu sektörü için faydalar: Dijital ticaret, daha fazla verimlilik, sahtekarlığın önlenmesi ve ticaret akışlarının genişletilmesi gibi avantajlar sunar. Ayrıca, KOBİ'lerin uluslararası ticarette daha aktif bir rol oynamasına olanak tanır.
• Özel sektör için faydalar: Dijitalleşme, tedarik zinciri verimliliğini artırırken, yapılandırılmış verilerin analiz edilmesiyle iş süreçlerini optimize eder. Bu da işletmelerin rekabet gücünü ve büyüme potansiyelini artırır.

Ancak, dijitalleşme sürecinde yaygın olarak benimsenen bir modelin eksikliği, bu dönüşümün hızını yavaşlatmaktadır. Birçok bireysel ve sektör çapında girişim olmasına rağmen, bu çabalar henüz istenilen düzeyde bir ilerleme sağlayamamıştır.

ICC Dijital Standartlar Girişimi (ICC Digital Standards Initiative – ICC DSI), ticaretin dijitalleştirilmesine yönelik yapılandırılmış bir yaklaşım geliştirmek amacıyla kurulmuştur. Bu girişim, uluslararası ticarette kullanılan temel belgeler ve veri unsurları üzerinde çalışarak, dijitalleşme sürecini hızlandırmayı hedeflemektedir.

• Tedarik zinciri süreçlerini dijitalleştirmek: Mevcut veri standartlarından yararlanarak ticaret süreçlerini dijitalleştirmek.
• Veri uyumunu sağlamak: Tedarik zinciri boyunca veri öğelerini uyumlaştırmak, paylaşmak ve güvenliğini sağlamak.
• Tek bir doğru veri kaynağı oluşturmak: Finans, sürdürülebilirlik ve diğer sektörlerin ihtiyaçlarını karşılamak için tedarik zincirinde "tek bir doğru kaynak" benimsenmesini teşvik etmek.

ICC DSI’nin Nisan 2024'te yayımladığı rapor, küresel tedarik zincirinde kullanılan temel ticaret belgelerini ve veri unsurlarını analiz ederek dijitalleşme çabalarını hızlandırmayı amaçlamaktadır. Raporda öne çıkan bulgular şunlardır:

• 200’den az temel veri unsuru: Kritik öneme sahip ticaret belgelerinde 200’den az temel veri unsurunun kullanıldığı ve bu unsurların birden fazla belgede paylaşıldığı tespit edilmiştir.
• Mevcut standartların yeterliliği: Analiz, mevcut standartların yeterli olduğunu ve bu standartların daha fazla farkındalık yaratılarak kullanılabileceğini ortaya koymuştur.

Raporda analiz edilen 36 ticaret belgesi, dijitalleşme ve standardizasyon açısından üç farklı kategoriye ayrılmıştır:

21 belge, halihazırda standartlaştırılmış elektronik versiyonlara sahiptir. Bu belgelerin birden fazla elektronik versiyonu olsa da, içeriksel ve teknik olarak birlikte çalışabilirlik özellikleri göstermektedir. Bu belgeler şunlardır:

• Ticari Fatura (Commercial Invoice)
• Konşimento (Bill of Lading)
• Deniz Yük Teslim Belgesi (Sea Waybill)
• Hava Yolu Yük Teslim Belgesi (Air Waybill)
• Gümrük Beyannamesi (Customs Declaration)
• ATA Karnesi (ATA Carnet)
• TIR Karnesi (TIR Carnet)
• Ödeme Onayı (Payment Confirmation)

6 belge, birden fazla elektronik standarda sahiptir ancak bu standartlar arasında içeriksel veya teknik birlikte çalışabilirlik eksikliği bulunmaktadır. Bu belgeler şunlardır:

• Satın Alma Siparişi (Purchase Order)
• Yükleyici Talimat Mektubu (Shipper’s Letter of Instruction)
• Paketleme Listesi (Packing List)
• Organik Ürünler İçin Denetim Sertifikası (Certificate of Inspection for Organic Products)
• Akreditif (Letter of Credit)

Bu belgeler için standart geliştirme kuruluşlarının birlikte çalışabilirliği sağlamak adına ortaklık kurması gerekmektedir.

9 belge, standardizasyon çalışmalarının henüz ilk aşamalarındadır. Bu belgeler şunlardır:

• Karayolu Taşıma Belgesi (Road Consignment Note)
• Kargo Sigorta Belgesi (Cargo Insurance Document)
• Depo Makbuzu (Warehouse Receipt)
• Tehlikeli Maddeler Beyanı (Dangerous Goods Declaration)
• Gümrük Teminatı (Customs Bond)
• Tarımsal Ürünler İçin İhracat/İthalat Lisansı (Export/Import License for Agricultural Products)

• Verimlilik artışı: Ticaret süreçlerinin hızlanması ve maliyetlerin düşürülmesi.
• Güvenlik: Veri paylaşımında güvenliğin artırılması.
• Uyum: Farklı sistemler ve platformlar arasında uyum sağlanması.

Ticarette kullanılan temel belgelerin dijitalleşmesi, küresel ticaretin daha verimli ve sürdürülebilir bir şekilde işlemesi için kritik bir adımdır. ICC Dijital Standartlar Girişimi’nin çalışmaları, bu süreci hızlandırmak için önemli bir çerçeve sunmaktadır. Mevcut standartların daha geniş bir şekilde benimsenmesi ve standardizasyon çalışmalarının hızlandırılması, ticaretin dijitalleşmesinde önemli bir rol oynayacaktır.