IMDA ve TradeTrust: Singapur’un Dijital Ticaret Dönüşümü

IMDA ve TradeTrust: Singapur’un Dijital Ticaret Dönüşümü

01.02.2025

IMDA ve TradeTrust: Singapur’un Dijital Ticaret Dönüşümü

IMDA (Infocomm Media Development Authority), Singapur İletişim ve Bilgi Bakanlığı'na bağlı bir yasal kurul olarak, ülkenin dijital altyapısını geliştirme ve dijitalleşme süreçlerini hızlandırma görevini üstlenmektedir. Singapur’un hem ekonomik hem de toplumsal anlamda dijitalleşmesini sağlamak amacıyla çalışan IMDA, bu hedef doğrultusunda çeşitli projeler yürütmektedir. Bu projelerden biri olan TradeTrust, uluslararası ticaretin dijitalleşmesini desteklemek ve kağıt tabanlı süreçlerin yerini dijital çözümlerle doldurmak amacıyla geliştirilmiştir.


Uluslararası Ticarette Dijitalleşme İhtiyacı

Günümüzde uluslararası ticaret, birçok şirket ve devlet otoritesinin bilgi alışverişini gerektiren karmaşık bir süreçtir. Ancak bu süreçte kullanılan belgelerin büyük bir kısmı hâlâ kağıt tabanlıdır ve bu bağlamda iki temel sorun öne çıkmaktadır:

Kağıt Tabanlı Süreçlerin Verimsizliği: Ticarette kullanılan birçok belge hâlâ kağıt üzerinde tutulmaktadır. Bu, dijital olanaklarla karşılaştırıldığında oldukça verimsiz bir yöntemdir.

Dijital Uyumluluk Eksikliği: Ticaret sektöründe kullanılan sistemler genellikle birbiriyle uyumlu değildir veya bu uyumluluğun sağlanması maliyetlidir. Bu durum, kağıt belgelerin bu boşluğu doldurmak için kullanılmasına yol açmaktadır.


TradeTrust’ın Çözümleri

TradeTrust, uluslararası ticarette kullanılan belgeleri iki ana kategoriye ayırarak çözümler sunar:

Doğrulanabilir Belgeler (Verifiable Documents):

Bu belgeler yalnızca bir tarafın diğerine bilgi aktarmasını sağlayan, temel işlevi bilgi iletimi olan belgeler olarak tanımlanır. Bu tür belgeler için TradeTrust, Dağıtık Tanımlayıcılar (Decentralised Identifiers) ve dijital imzalar gibi teknolojik yöntemler kullanarak iki temel işlevi yerine getirir:

  • Belgenin Orijinalliğini Garanti Etme: Belgenin sahte olmadığını doğrular.
  • Belgenin Kaynağını Doğrulama: Belgenin kim tarafından düzenlendiğini tespit eder.
Devredilebilir Belgeler (Transferable Documents):

Bu belgeler, yasal olarak bir tarafın yükümlülüklerini başka bir tarafa devretme yeteneğine sahiptir. TradeTrust, bu belgeler için değiştirilemez tokenler (NFT) kullanarak güvenli bir şekilde devredilebilirlik sağlar.

Yukarıdaki dijital veri değişim modellerine bakıldığında, bu modellerin UNCEFACT tarafından yayımlanan ve herkesin erişimine açık olan "eDATA Verifiable Credentials for Cross Border Trade" başlıklı bir teknik raporda (White Paper) ayrıntılı bir şekilde ele alındığı görülmektedir.

TradeTrust, esasen dağıtık bir mimari yaklaşımı benimseyerek ticaret tarafları tarafından kullanılan çok çeşitli sistemler ve platformlar arasında belgelerin taşınabilirliğini sağlamayı amaçlar.

TradeTrust Çerçevesi: 4 Ana Bileşen

TradeTrust, ticaret belgelerinin dijitalleştirilmesine yönelik çok yönlü bir yaklaşımı haritalayan 4 ana bileşen üzerine inşa edilmiştir:

Hukuki Uyum (Legal Harmonisation)

İlk bileşen, elektronik devredilebilir belgelerin farklı yargı bölgelerinde tutarlı bir şekilde tanınmasını ve işlenmesini sağlamayı amaçlayan hukuki uyumdur. Bu, elektronik bir belgenin sınırları aşarken ticaret taraflarının ihtiyaç duyduğu şekilde yasal hakları devretme yeteneğini koruması açısından kritik öneme sahiptir.

Bu alandaki küresel standart, 2017 yılında Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL) tarafından yayımlanan Elektronik Devredilebilir Kayıtlar Model Kanunu (Model Law on Electronic Transferable Records - MLETR) ile belirlenmiştir. Daha fazla ülke bu kanunu veya eşdeğerini kendi yasalarına dahil ettikçe, elektronik devredilebilir belgelerin tanınması ve işlenmesi konusunda daha fazla tutarlılık sağlanacaktır.

MLETR, özellikle işlevsel eşdeğerlik (functional equivalence) ilkesine dayanmaktadır. Bu ilke, kağıt formda elde edilen hedeflerin elektronik ortamda da aynı şekilde gerçekleştirilmesini içerir. Bu yaklaşım, kağıt tabanlı gerekliliklerin tamamen kaldırılmasını veya bu gerekliliklerin altında yatan yasal kavramların bozulmasını gerektirmeden, elektronik işlemlerin mevcut yasalara uygun olarak uygulanmasını sağlar.

Uluslararası Standartlara Uyumlu Teknolojik Yöntemler

TradeTrust çerçevesinde kullanılan teknolojik yöntemler, tarafsız, açık ve erişilebilir uluslararası standartlara uyumlu hale getirilmekte ve teşvik edilmektedir. Bu, özellikle teknoloji endüstrisinin gönüllü olarak benimsemesi açısından kritik bir öneme sahiptir.

Akreditasyon Çerçevesi (Accreditation Framework)

Üçüncü bileşen, MLETR kapsamında bir seçenek olarak sunulan bir akreditasyon çerçevesidir. Bu çerçeve, ETR’leri (Elektronik Devredilebilir Kayıtlar) yöneten bir sistemin MLETR gerekliliklerini yerine getirdiğini önceden belirlemek için bir denetim organı, akreditasyon kurumu veya gönüllü bir program tarafından yapılan bir beyanın varlığını içerir.

OpenAttestation Yazılım Çerçevesi

TradeTrust, Singapur’un geliştirdiği OpenAttestation yazılım çerçevesine dayanır. Bu açık kaynaklı yazılım, ticaret belgelerinin taşınabilirliğini ve doğrulanabilirliğini sağlar. Kullanıcılar, bu yazılımı sistemlerine kolayca entegre ederek “TradeTrust-uyumlu” hale gelebilir.