Elektronik Ticaret - Gelişmekte Olan Ülkeler İçin Önemi

Dijitalleşme artık her yerde. Pandemi süreci de dijital bir dünyaya geçişi hızlandırdı. Tüketiciler yüz yüze alışverişe alternatifler aradıkça, karantina önlemleri elektronik ticarette (e-ticaret) artışa yol açtı.

Küresel olarak tüketici davranışlarındaki bu tür değişimler, sağlam bir e-ticaret sisteminin entegre bir ekonominin temel bir bileşeni haline gelmesi gerektiği anlamına geliyor. Bununla birlikte, birçok az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülke, e-ticaretin teşvik edilmesi ve uygulanması söz konusu olduğunda zorluklarla karşılaşmaktadır.

Bu zorlukların başında, dijital ortamda gerçekleşen işlemleri destekleyen siber güvenlik altyapısına ilişkin tüketici endişeleri, özellikle de dolandırıcılıkla ilgili sorunların üstesinden gelmek için güçlü kimlik doğrulama yöntemlerinin olmaması gelmektedir. Başta en az gelişmiş ülkeler olmak üzere gelişmekte olan ülkelerin dünya ticaretindeki paylarını artırabilmesi için, dijital ticaretteki paylarını arttırmaya yönelik olarak altyapı geliştirmelerine ilişkin girişimlere ihtiyaç vardır.

Elektronik ticaret; ''dijital ortamda sipariş edilen ve/veya dijital ortamda teslimi yapılan mal ve hizmet ticareti” olarak tanımlanabilir.

Bu tanıma göre; dijital olarak teslim edilen ticaret, “bilgisayar ağları kullanılarak teslimatı elektronik ortamdan uzaktan yapılan uluslararası işlemler” ve dijital olarak sipariş edilen ticaret, “bilgisayar ağları üzerinden özel olarak tasarlanmış yöntemlerle gerçekleştirilen bir mal veya hizmetin uluslararası satışı veya satın alınmasıdır.’’

İnsanlar ve işletmeler giderek daha fazla çevrimiçi satın alma ve satma araçlarını kullanıyor ve küresel değer zincirleri giderek daha fazla dijitalleşiyor. Elektronik ticaretin büyümesinde Alibaba, Amazon, Airbnb, Booking.com, eBay, Uber, Tencent vb. mal ve hizmetlerde işlemleri kolaylaştıran ve ticarete aracılık eden firmaların rolü önemli.

Elektronik ortamda yapılan ticarete aracılık hizmeti veren bu platformların hepsinde siparişler elektronik olarak alınıyor ve tipik olarak reklamı yapılan mal ve hizmetler için yalnızca elektronik olarak ödeme yapılabilir. Aracılık hizmeti veren bu firmalar, satılan mal veya hizmetlerin mülkiyetini almadan (aracılık yoluyla) birden fazla alıcı ve satıcı arasında belirli bir ücret karşılığında doğrudan etkileşimi kolaylaştıran çevrimiçi ara yüzler ile elektronik ticaretin yapılmasını sağlıyorlar.

Dijital ortamda sipariş edilen ticaret, e-ticaretin bir alt kümesidir. Bir mal veya hizmetin, sipariş alma veya verme amacıyla özel olarak tasarlanmış yöntemlerle bilgisayar ağları üzerinden uluslararası satışı veya satın alınmasıdır.

Mal veya hizmetlerin ödemesi ve nihai teslimatı da çevrimiçi olarak yapılmak zorunda değildir. İşlemler, tüm kurumsal sektörlerden katılımcıları içerebilir. Telefon, faks veya e-posta ile yapılan siparişler kapsam dışıdır.

2020 yılında firmaların %24’ü çevrimiçi sipariş aldı ve firmaların %40’ından fazlası çevrimiçi sipariş verdi.

Firmaların elektronik ticaretteki payı büyüklüklerine göre değişmekte. Ortalama olarak, büyük firmaların pazar payı küçük firmaların payından iki kat daha fazladır.

Tüketici tarafında ise; 2019’da tahmini olarak 15 yaş ve üstü dünya nüfusunun %27’si çevrimiçi alışveriş yaptı.

Elektronik ticaret ile ilgili sağlıklı veri tutan 27 OECD üyesi ülkede çevrimiçi alışveriş yapanların payı 2020’de %5,2 arttı. Bu oran, verilerin kayıt altına alınmaya başlandığı 2005 yılından bu yana görülen en büyük artış oranı oldu.

E-ticaretin diğer bir alt kümesi ticarete konu olan ürünün teslimatının dijital ortamda yapılmasıdır.

Teslimatı dijital ortamda gerçekleştirilen ticarete konu olan ürünler işin doğası gereği hizmet sektörüne konu olan kalemlerdir. Bu kalemler aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir:

2020 yılında küresel hizmet ihracatı 2019 yılına göre %20 oranında düştü, ancak dijital olarak sunulabilir hizmetlerin ihracatı, pandemi sırasındaki kapsamlı ekonomik bozulmaya rağmen yalnızca %1,8 azaldı.

Sonuç olarak, dijital olarak teslim edilen hizmetler, küresel hizmet ihracatının yaklaşık %64’üne ulaştı. Bu veriler, dijital olarak teslim edilebilen hizmetlerin, hizmet ticaretinin giderek daha önemli bir unsuru haline geldiğini gösteriyor.

Ekonomik değer açısından, 2019 yılında toplam e-ticaretin, hem yerel hem de uluslararası işlemler dahil olmak üzere küresel olarak 26,7 trilyon dolara ulaştığı tahmin edilmektedir.

Uluslararası e-ticaretin toplam e-ticaretteki payına ilişkin güvenilir istatistikler bulunmamakla birlikte; 2020 yılında çevrimiçi alışveriş yapan yaklaşık dört kişiden biri sınır ötesi alışveriş yaptı.

İşletmeler arası işlemler e-ticaretin büyük kısmını (yüzde 82) oluşturmaktadır, ancak uluslararası olan ve dolayısıyla dijital ticaretin bir parçasını oluşturan pay henüz belirlenmemiştir.