18.03.2024
Devredilebilir Elektronik Kayıtlar Model Kanunu (MLETR)
Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL); uluslararası ticaret hukukunun aşamalı olarak düzenlenmesini ve modernleştirilmesini geliştirmekle görevli BM Genel Kurulu'nun bir alt organıdır.
7 Aralık 2017 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu 72/114 sayılı Kararı kabul ederek tüm ülkelere elektronik ticaretle ilgili mevzuatı düzenlerken veya yürürlüğe koyarken Devredilebilir Elektronik Kayıtlar Model Kanunu'nu (MLETR) dikkate almalarını tavsiye etmiştir.
Bu tavsiye kararı, UNCITRAL Çalışma Grubu'nun Devredilebilir Elektronik Kayıtların yasal olarak tanınmasını sağlayacak bir model kanun geliştirmek üzere altı yıl süren çalışmalarını tamamladığı bir süreci kapsamaktadır.
Devredilebilir Elektronik Kayıtlar Model Kanunu (MLETR) dört bölümden oluşmaktadır:
- Birinci Bölüm; uygulama alanı ve genel ilkelere ilişkin genel hükümleri içermektedir.
- İkinci Bölüm; işleyiş açısından uygulama birliğine ilişkin hükümler içermektedir.
- Üçüncü Bölüm; devredilebilir elektronik kayıtların kullanımına ilişkin hükümler içermektedir
- Dördüncü Bölüm; devredilebilir elektronik kayıtların sınır ötesi tanınması ile ilgilidir.
Model Kanun, elektronik ticarete ilişkin tüm UNCITRAL metinlerinde ortak olan üç temel ilkeye dayalı olarak çeşitli elektronik aktarılabilir kayıt türlerine uygulanabilecek genel kurallar sunmaktadır. Bu ilkeler aşağıdaki şekildedir:
- ayrımcılık yapmama,
- teknolojik tarafsızlık
- işlevsel denklik
İlk ilke olan ''ayrımcılık yapmama'' ilkesi; Madde 7, paragraf (1)'de aşağıdaki şekilde belirtilmiştir. Aşağıdaki madde aslında UNCITRAL Elektronik Ticaret Model Kanunu'nun 5. maddesinde ve Elektronik Haberleşme Sözleşmesi'nin 8. maddesinin (1). fıkrasında yer alan ayrımcılık yapmama genel ilkesinin yeniden ifade edilmesidir.
"Bir elektronik devredilebilir kayıt, yalnızca elektronik formda olduğu gerekçesiyle hukuki etkiden, geçerlilikten veya icra edilebilirlikten mahrum bırakılmayacaktır."
İkinci ilke olan ''teknolojik tarafsızlık'', ister kayıt defteri, ister token, dağıtık defter veya başka bir teknolojiye dayalı olsun, çeşitli modellerin kullanılmasına olanak tanıyan sistemden bağımsız bir yaklaşımın benimsenmesini gerektirir.
Üçüncü ilke olan ''işlevsel denklik'', Bölüm II, Madde 8 - 11'de ele alınmaktadır.
8. Maddeye göre; ''Kanun’un bilginin yazılı olmasını gerektirdiği durumlarda, bu gereklilik, içerisinde yer alan bilginin müteakip başvurular için kullanılabilecek şekilde erişilebilir olması durumunda, elektronik olarak devredilebilir bir kayıtta karşılanmış olur.''
9. Maddeye göre; "Kanun’un bir kişinin imzasını gerektirdiği veya imzasını kabul ettiği durumlarda, kişiyi doğrulamak ve kişinin elektronik olarak devredilebilir kayıtta yer alan bilgiye ilişkin iradesini göstermek için güvenilir bir yöntem kullanılırsa, bu gereklilik, elektronik olarak devredilebilir bir kayıt tarafından yerine getirilmiş sayılır.''
10.Maddeye göre; Kanun’da devredilebilir bir belge veya araç gerekli olduğu durumlarda, bu gereklilik, aşağıdakilerin varlığında elektronik bir kayıt tarafından yerine getirilmiş sayılır:
(a) Elektronik kayıt, devredilebilir bir belgede veya araçta bulunması gereken bilgileri içerirse ve
(b) Aşağıdaki unsurları içeren güvenilir bir yöntem kullanılırsa
(i) Elektronik kaydın elektronik transfer kaydı olarak belirlenmesi;
(ii) Elektronik kaydın düzenlenmesinden herhangi bir etkisinin veya geçerliliğinin sona ermesine kadar kontrol edilebilme yeteneğini sunması; ve
(iii) Elektronik kaydın bütünlüğünü koruması. devredilebilirlik kavramını ele alan işlevsel bir eşdeğerlik kuralı içermektedir.
MLETR'nin temel özelliklerinin özeti aşağıdaki şekildedir:
- Kolaylaştırıcı bir etkiye sahip olması amaçlanmıştır: Devredilebilir Elektronik Kayıtların yasal olarak tanınmasını sağlar, ancak bunların kullanılmasını zorunlu kılmaz.
- Minimalist bir yapıya sahiptir: devredilebilir belgeler veya enstrümanlara ilişkin mevcut mevzuatı değiştirmeden, yalnızca işlevsel olarak kağıt tabanlı muadillerine eşdeğer olan Devredilebilir Elektronik Kayıtların tanınmasını sağlar.
- Kağıtsız ticaret ürünlerinin geliştirilmesinde teknolojik açıdan tarafsız bir yaklaşım benimsediği için inovasyon dostudur.
- Devredilebilir bir belgenin bir Devredilebilir Elektronik Kayıt ile değiştirilmesini veya tam tersini sağlaması bakımından pragmatiktir.
- Özünde, uluslararasıdır ve yalnızca yurtdışında düzenlenmiş olmaları nedeniyle Devredilebilir Elektronik Kayıtların geçerliliğinin reddedilmesini önleyecek sınır ötesi çözümleri mümkün kılmayı amaçlamaktadır.
- Özel sektör dostudur.