Tarife Dışı Tedbirlerin Plastik Yerine Geçebilecek Ürünlerin Ticareti Üzerindeki Etkisi

Plastik yerine kullanılabilecek maddeler; minerallerden, bitkilerden, hayvanlardan, deniz veya orman kaynaklarından elde edilen ve plastiklerle benzer özelliklere sahip (örn. mukavemet, esneklik, hafiflik ve dövülebilirlik) doğal malzemelerden yapılır. Bu maddeler petrol bazlı veya sentetik polimerleri, biyoplastikleri ve biyolojik olarak parçalanabilen plastikleri içermez. Örnekler arasında kenevir, bambu, tarımsal kalıntılar, deniz yosunu, alüminyum ve cam yer almaktadır.

Plastik yerine geçebilecek ürünler, yaşam döngüleri boyunca daha düşük miktarda çevresel ayak izi göstermeli ve ayrıca biyolojik olarak parçalanabilir, ufalanabilir veya aşınabilir olmalı ve yeniden kullanım, geri dönüşüm veya bilinçli atık imhası için yapılan tanımlara uygun olmalıdır.

NTM'lerin plastik muadili ürünlerin ticareti üzerinde önemli bir etkisi olduğu görülmektedir.

Küresel olarak ithal edilen plastik ikamesi ürünlerin yaklaşık %40'ı en az bir Tarife Dışı Tedbir kuralına uymak zorundadır ve bu da söz konusu ürünlerin ithalatların toplam değerinin yaklaşık %80'ini oluşturmaktadır. Ortalama olarak, ithal edilen her ürünün yaklaşık iki Tarife Dışı Tedbire uyması gerekmektedir.

En fazla düzenlemeye tabi olan ürünler, doğal elyaf, -bitki ve ağaç bazlı malzemeler, özel ürünler ve tarımsal yan ürünler - ürünleridir. Bunun başlıca nedeni, tarımsal ormancılık ürünlerine uygulanan ve genellikle gıda ve gıda dışı nihai kullanıma yönelik ürünler arasında ayrım yapmayan mevzuat zorunluluğudur.

Plastik ikamelere uygulanan Tarife Dışı Tedbirlerin sınıflarına ilişkin yapılan bir analiz; en sık Teknik Engellerin (Technical Barriers To Trade) kullanıldığını göstermektedir. İthal edilen plastik ikame ürünlerin %30'unun en az bir Teknik Engel ile uyumlu olması gerekmektedir. Sonuç olarak, Teknik Engeller küresel plastik ikameleri ile ilgili ithalatın %60'ını etkilemektedir.

Diğer taraftan ağırlıklı olarak gıda ve tarım ürünlerine uygulanan Sağlık ve Bitki Sağlığı (SPS) önlemleri, plastik ikamelerinin küresel ithalat değerinin %21'ini etkiliyor.

Bu nedenle, gelişmekte olan ve en az gelişmiş ülkeler plastik ikame malzemeleri ihraç ederken, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeleri etkileyen ve küresel ticarete tam olarak katılmalarını engelleyen, genellikle zaman alıcı ve maliyetli olan düzenlemelere ve süreçlere uymak zorundadır.

Kaynak: Plastic Pollution - The pressing case for natural and environmentally friendly substitutes to plastics - UNCTAD (2023)