Mal Alım Satım Sözleşmeleri

İthalatçı ve ihracatçı arasındaki mal alım satımı ile ilgili pazarlık süreci tamamlandıktan sonra, en kritik aşamalardan birisi sözleşmenin hazırlanmasıdır.

Sözleşmelerin tanımı ülkeden ülkeye ve ülkelerin yerel hukuklarına göre değişkenlik gösterir. Ancak, genel anlamda bir sözleşme; başka hiçbir şart içermese dahi en basit haliyle bir bedel karşılığında bir işin/hizmetin yerine getirileceğinin sözünü veren ve iki veya daha fazla kişi arasında imzalanan bir anlaşma olarak tanımlanabilir.

Yani en yalın haliyle bir mal alım satım sözleşmesinin içeriğinde;

• Satıcı anlaşmaya varılan şartlarda malları üretip ve/veya ürettirip teslim edeceğini,
• Alıcı ise sözleşme şartlarında belirlenen şekilde ve sürede mal bedelini ödeyeceğini

taahhüt eder.

Satıcı açısından bakıldığında; potansiyel bir siparişin alınıp sağlam bir sözleşmenin imzalanması ve malların teslimatı ile ödemenin tahsilatını kapsayan süreç genellikle zaman alıcıdır ve birden fazla bölümün ortak çalışmasını gerektirir.

İlgili tüm bölümler söz konusu ticaretin sözleşme şartlarına uygun gerçekleştirmesini sağlamak üzere çalışırlar.

Sözleşme öncesi aşamada, satıcının potansiyel teslimat tarihlerini ve fiyatlarını belirleyebilmek için satış bölümü ve üretim ve/veya tedarik bölümünün ön çalışması gerekir.

İthalatçının malları gümrükten çekebilmesi için ihtiyaç duyacağı (fatura ve taşıma belgesi dışındaki belgeler) belgelerin düzenlenip düzenlenemeyeceği konusunda dış ticaret bölümü çalışma yapar.

Risk/kredi kontrol bölümü, risklerin nasıl yönetileceği üzerinde çalışır ve en uygun çözüm yöntemini bulmaya çalışır. Yeni bir alıcı ile çalışılacak ise; müşterinin kredi durumu ve durum raporuna bağlı olarak Ödeme Şekli belirlenir.

Herhangi bir uyuşmazlık halinde hukuki yollara başvurulduğunda; iyi hazırlanmış bir sözleşme haklılığın ispatı açısından büyük önem kazanır. Bu nedenle, pazarlık aşamasında ortaya çıkan en önemli sorulardan birisi sözleşmenin hangi ülkenin hukukuna tabi olacağıdır.

Bunun nedeni; yerel hukukların her ne kadar duruma bağlı olarak avantajları ve dezavantajları olsa da ülkeden ülkeye farklılık göstermesi ve aynı şartlarda mahkemeye intikal eden bir olayda çıkacak sonucun ülkeden ülkeye farklı olabileceğidir.

Örneğin; İngiliz hukukuna göre bir sözleşmenin geçerli olması için taraflar arasında karşılıklı menfaat sağlayan bir içerik taşıması gerekir. Fransız hukukunda ise taraflarca iyi niyetle imzalanmış her anlaşma sözleşme sayılır.

Yine de her koşulda sözleşme imzalanmadan önce; karşı tarafın yerel hukuku ve/veya sözleşmenin geçerli olduğu ülke hukuku kuralları dikkate alınmalı ve mutlaka bir Hukuk görüşü alındıktan sonra sözleşme imzalanmalıdır.

Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) tarafından yayınlanan Uluslararası Satış Sözleşmesi örnekleri, en temel uluslararası ticaret sözleşmeleri için açık ve net standart sözleşme koşullarını içeren çözümler sunar.

ICC’nin sözleşme format serisinde yer alan örneklerin ortak özellikleri aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

• Kısa ve öz olması
• Tüm taraflar için adil ve dengeli olması
• Tarafların hak ve yükümlülüklerini kapsamlı olarak, net bir şekilde içermesi

Sözleşmelerle ilgili olarak Milletlerarası Ticaret Odası’nın (ICC) yayımladığı sözleşme formatları, uluslararası ticarette yaygın olarak kullanılır ve büyük önem taşır.

Diğer taraftan uygulamada bu formatlar yaygın şekilde kullanılsa da; zaman zaman tarafların yerel hukuklarına, ihtiyaçlarına ve risk algılarına bağlı olarak sözleşme içerikleri değişikliğe uğrayabilecektir.

• ICC’nin sözleşmelerle ilgili yayımladığı broşürlerin listesi aşağıdadır:
• ICC Model International Sale Contract
• ICC Model Contract on Distributorship, 2016 Edition
• ICC Model Selective Distributorship Contract
• ICC Model Contract: International Consulting Services: Expanding Into a New Market
• ICC Model Turnkey Contract for Major Projects
• ICC Legal Handbook on Global Sourcing Contracts
• ICC Model International Transfer of Technology Contract
• ICC Model Subcontract
• Drafting and Negotiating International Commercial Contracts (A Practical Guide)
• ICC Model Contract Commercial Agency, 2015 Edition
• ICC Model Contract Occasional Intermediary (Non-circumvention and Non-disclosure), 2015 Edition
• ICC Model Contract "Consortium Agreement" 2016 Edition
• Hardship and Force Majeure in International Commercial Contracts

ICC tarafından yayımlanan Uluslararası Satış Sözleşmesi örneklerinde; mal alım satımına ilişkin düzenlenecek sözleşmelerin içeriğinde, aşağıda yer alan konuların taraflar arasında şarta bağlanması önerilir.

Aşağıdaki hususların sözleşme içeriğinde şarta/koşula bağlanması, ticaretin herhangi bir aşamasında ortaya çıkabilecek bir anlaşmazlık durumunda hukuki yollara başvurulduğunda haklılığın ispatı açısından büyük önem teşkil eder.

• Malın/hizmetin tanımı, miktarı, kalitesi,
• Sözleşme konusu mal/hizmetin birim fiyatı ve toplam tutarı
• Ödeme şekli,
• Teslim şekli,
• Yükleme tarihleri,
• Malın yükleneceği ve teslim edileceği yer,
• Anlaşmazlık halinde hangi ülke hukukunun ve hangi mahkemelerin dava için yetkili olacağı,
• Hangi belgelerin hazırlanacağı,
• Herhangi bir sertifika (Inspection Certificate vb…) düzenlenip düzenlenmeyeceği, kim tarafından düzenleneceği,
• Alıcı ve satıcının risklerinin başladığı noktalar,
• Çıkış ve giriş gümrük işlemlerinin hangi tarafça yapılacağı,
• Sigorta sorumluğunun hangi tarafa ait olduğu
• Taşımacının ismi
• Sözleşme iptal şartları
• Malların zamanında yüklenmemesi durumunda yükümlülükler ve ceza-i yaptırımlar
• Malların anlaşmaya varılan kalitede çıkmaması durumunda yükümlülükler ve cezai yaptırımlar