Emtia İhracatının Küresel Ticaretteki Payı
Farklı Emtia Türlerinin Küresel Ticaretteki Rolü
Emtia ihracatı genel olarak üç ana gruba ayrılabilir: enerji ürünleri, madencilik ürünleri ve tarım ürünleri. Tarım ürünleri ise gıda maddeleri ve tarımsal hammaddeler olarak daha da alt kategorilere ayrılmaktadır.
Enerji emtiaları, küresel emtia ticaretine hâkim olmaya devam etmekte ve 2021–2023 yıllarında 3.163 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Bu, toplam dünya emtia ihracatının %44,5'ini temsil etmektedir; ancak, bu oran 2012–2014 yıllarında enerji ihracatının ortalama 3.203,3 milyar ABD doları olduğu dönemdeki %52,1'lik paydan düşüş göstermiştir. Bu düşüş, düşük petrol fiyatları ve küresel enerji tüketimindeki değişimler gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanmıştır. Değer bazında, bu durum on yıllık dönemde %1,3'lük mütevazı bir azalmayı yansıtmaktadır.
Aynı dönemde, dünya tarım ihracatı değeri %34 oranında güçlü bir büyüme göstererek 2021–2023 yıllarında 2.291,9 milyar ABD dolarına ulaşmıştır. Bu sektör, şu anda küresel emtia ihracatının yaklaşık üçte birini oluşturmaktadır ve gıda maddeleri, toplam tarım ihracatı değerinin yaklaşık %87'sini kapsamaktadır.
Mineraller, cevherler ve metaller, 2021–2023 yıllarında dünya emtia ihracatının %23'ünü oluşturmuş ve ortalama 1.650,4 milyar ABD doları değerine ulaşmıştır. Madencilik sektörü, 2012–2014 ve 2021–2023 yılları arasında ihracat değerlerinde %33,4 oranında önemli bir büyüme kaydetmiştir.
Emtia İhracatının Kaynağı
Asya ve Okyanusya bölgesi, 2021–2023 yıllarında dünya emtia ihracatının %37,1'ini oluşturarak dünyanın en büyük emtia ihracat kaynağıdır. Bu bölgeyi Avrupa, Amerika (Karayipler dahil) ve Afrika takip etmektedir.
Asya ve Okyanusya içinde, emtia ihracatının önemli bir kısmı Batı Asya ülkelerinden gelmektedir. Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan, bölgeden yapılan emtia ihracatının değer bazında yaklaşık %58'ini (hacim bazında ise %54'ünü) oluşturmaktadır.
Tüm bölgeler, 2012–2014 ve 2021–2023 yılları arasında emtia ihracat değerlerinde artış görmüş olsa da, Afrika %5,6 oranında dikkat çekici bir düşüş yaşamış ve emtia ihracatı 494,2 milyar ABD dolarından 466,6 milyar ABD dolarına gerilemiştir. Bu daralma, enerji ihracatındaki keskin bir düşüşten kaynaklanmıştır; enerji ihracatı 107 milyar ABD doları azalmış ve bu durum tarım ve madencilik ürünlerindeki kazançları gölgede bırakmıştır. Enerji ihracat gelirlerindeki bu azalma, dönemdeki ortalama petrol fiyatlarındaki %20'lik düşüşü ve Afrika'nın başlıca petrol ihracatçıları olan Nijerya, Angola ve Cezayir'deki ihracat hacimlerindeki önemli düşüşleri yansıtmaktadır.
Genel Değerlendirme
Emtia ihracatı, küresel ticarette önemli bir rol oynamaya devam etse de, toplam ticaret içindeki payı azalmaktadır. Enerji ürünleri hâlâ en büyük paya sahipken, tarım ve madencilik sektörleri daha hızlı büyüme göstermektedir. Bölgesel olarak, Asya ve Okyanusya lider konumda bulunurken, Afrika enerji ihracatındaki düşüş nedeniyle gerilemiştir.
Bu eğilimler, küresel ticaretin değişen dinamiklerini ve emtia ihracatının gelecekteki rolünü anlamak açısından kritik öneme sahiptir.
Kaynak: The State of Commodity Dependence 2025 - UN