24.02.2024
COP28 ve Tarife Dışı Tedbirler
Sürdürülebilir kalkınma ve yoksulluğun ortadan kaldırılması çabaları kapsamında iklim değişikliği tehdidine yönelik küresel müdahaleyi güçlendirmek amacıyla Aralık 2015’de imzalanan Paris Anlaşması’nda ‘’Anlaşmaya taraf ülkelerin her biri ulaşmayı amaçladığı ulusal katkıları hazırlar, tebliğ eder ve muhafaza eder.’’ şartı bulunmaktadır.
Söz konusu anlaşma çerçevesinde ülkelerin belirlediği Ulusal Katkı Beyanları; her ülkenin ortak ancak farklılaştırılmış sorumluluklarını, ilgili kapasitelerini ve ulusal koşullarını dikkate alarak iklim değişikliğiyle mücadelede mümkün olan en yüksek kararlılığını yansıtmaktadır.
Ticaret politikası önlemleri -örneğin yerel sanayilerin çevresel açıdan tercih edilebilir mal ve hizmetlere erişimini kolaylaştırmak gibi- hedeflere ulaşmak için sahada etkili araçlar olabilir.
UNCTAD, üye devletlerin Ulusal Katkı Beyanlarında öngörülen iklim taahhütlerinin uygulaması ile ticaret politikaları arasındaki bağlantıyı değerlendirmek üzere bir çalışma yürütmüştür ve çalışma sonrası hazırlanan raporda gelişmekte olan 60 ülkenin Ulusal Katkı Beyanın'da yer alan ticaretle ilgili önlemlerin bir haritası çıkartılmıştır. Çalışma, seçilmiş gelişmekte olan ülkelerin en son güncellenen Ulusal Katkı Beyanları’nda ticaretle ilgili eylemlere yapılan atıfları tanımlamakta ve ardından bunları acil iklim değişikliği etkisini azaltma hedeflerine göre haritalandırmaktadır.
Ulusal Katkı Beyanları gelişmekte olan ülkeleri geniş bir yelpazede değerlendirilmesini sağlayacak şekilde seçilmiş ve aşağıdaki kriterler göz önünde bulundurulmuştur:
- Bölgesel temsil (Afrika, Asya ve Pasifik, Latin Amerika ve Karayipler ve Orta Doğu ülkeler),
- Gelir düzeyi (yüksek, orta ve düşük gelirli ülkeler),
- En Az Gelişmiş Ülkeler (LDC)
- Emtiaya bağımlı ülkeler,
- Gelişmekte Olan Küçük Adalar (SIDS)
- Karayla çevrili ülkeler (Landlocked countries)
Örnekleme dahil edilen Ulusal Katkı Beyanları, 30 Eylül 2023 itibariyle azaltım ve/veya uyum tedbirleri hakkında ayrıntılı bilgi içeren yeni veya güncellenmiş sunumları içermektedir.
Ulusal Katkı Beyanları; format, erişilebilirlik, bilgi ve kapsam açısından büyük farklılıklar gösterdiğinden, nitel bir analiz yapılmış ve ticaretle ilgili tedbirlerin belirlenmesine odaklanılmıştır.
Çalışma sonucunda tespit edilen ticaret tedbirleri iki ana grupta sınıflandırılabilir:
- ticaretle dolaylı olarak bağlantılı olan ve öncelikli olarak yenilenebilir enerji üretiminin artırılması, ekonomik çeşitlendirmenin teşvik edilmesi veya sanayi politikalarının yeşillendirilmesi gibi daha geniş hedefleri gözeten tedbirler
- ticari faaliyetlerin düzenlenmesi veya tarifeler, vergiler veya teknik düzenlemeler gibi ticareti etkileyen piyasa teşviklerinin veya caydırıcı unsurların oluşturulmasıyla doğrudan bağlantılı tedbirler.
Daha çok etki hafifletici ve ekonomik çeşitlendirme amacı taşıyan ilk grup tedbirler, öncelikli olarak ticaret konusuna odaklı olmayabilir. Ancak, başarılı bir şekilde uygulandıkları takdirde, çevresel açıdan tercih edilebilir malların ve sürdürülebilir hizmetlerin ticaretinde bir artışı tetiklemeleri muhtemeldir.
Örneğin, temiz enerji üretimini artırmayı amaçlayan tedbirler, bu mallar yurt içinde üretilmediğinde veya mevcut olmadığında güneş panelleri veya rüzgar türbinleri gibi yenilenebilir enerji üretim ekipmanlarının ithalatının artmasına neden olacaktır.
Bu gruptaki tedbirler arasında aşağıdakiler yer almaktadır:
- Yenilenebilir enerji kaynakları ve enerji verimliliğinin teşviki: Bu kategorideki tedbirler, yenilenebilir enerji kaynaklarının daha fazla kullanılmasını desteklemeyi amaçlayan tedbirleri içermektedir. Ayrıca bu kategori enerji verimliliğini artırmaya yönelik tedbirleri de içermektedir,
- Yeşil tedarik zinciri oluşturma: Bu kategori, değer zincirlerinin sera gazı emisyonlarını azaltmayı ve sürdürülebilirliklerini artırmayı amaçlayan tedbirleri dikkate alır,
- Yeşil endüstriyel kalkınma ve ekonomik çeşitlendirme: Bu kategori, azaltım çabalarına katkıda bulunabilecek çeşitlendirme planlarının bir parçası olan önlemleri ve endüstriyel süreçlerin karbonsuzlaştırılmasını da içeren tedbirleri içerir.
Mal veya hizmet ticareti ile doğrudan bağlantılı olan ikinci grup tedbirler arasında aşağıdakiler yer almaktadır:
- Teknik düzenlemeler (etiketler ve ürün standartları dahil),
- Karbon piyasasına dayalı tedbirler (ithalatı etkileyen karbon fiyatlandırması ve arazi kullanımı, arazi kullanım değişikliği ve ormancılıkla bağlantılı karbon projeleri dahil),
- Kamu alımları,
- Tarifeler,
- Sübvansiyonlar ve vergi avantajları.
Çalışma ticaretle ilgili 680 tedbir tespit etmiştir.