İthalatçı Açısından Akreditif Açılışı İçin Gerekli Şartlar ve Banka İlişkisi

İthalatçı (alıcı, amir, applicant) ve ihracatçı (satıcı, beneficiary, lehtar) arasında akreditif ödeme şekli üzerinde anlaşma sağlandığında, süreç ithalatçının bankasına akreditif açılışı için talimat vermesiyle başlar. Ancak, ithalatçının bir banka ile akreditifli çalışabilmesi için belirli şartların sağlanması gerekmektedir.

Bir ithalatçının, bir bankadan akreditif açtırabilmesi için o bankada akreditif açılışı için tesis edilmiş gayrinakdi kredi limiti bulunması zorunludur.

Bankalar, akreditif kapsamında gerçekleştirebilecekleri ödemeleri güvence altına almak için bu limiti talep eder. Bu bağlamda, ithalatçının kredi limitiyle ilgili şu koşulları sağlaması gerekir:

• Kredi limiti mevcut olmalıdır: İthalatçının çalıştığı bankada akreditif açılışı için kullanabileceği bir kredi limiti bulunmalıdır.
• Kullanılabilir bakiye yeterli olmalıdır: Mevcut kredi limitinin kullanılabilir bakiyesi, açılacak akreditifin tutarını karşılayacak düzeyde olmalıdır.

Bankalar, müşterilerinin talimatıyla açtıkları akreditiflerde, ihracatçıya karşı geri dönülemez şekilde sorumlu hale gelir. Bu nedenle, bankalar akreditif kapsamında gerçekleştirmek zorunda kalabilecekleri ödemeleri müşterilerinden tahsil edebilmeyi güvence altına almak ister ve kredi limiti bulunmayan müşterileri için akreditif açılışı yapmazlar.

Bankaların Akreditif Kapsamında Sorumluluğu 

Bir banka, müşterisinin talimatıyla akreditifi bir kez açtıktan sonra, geri dönülemez şekilde akreditif şartlarından sorumlu hale gelir.

Örneğin:

• İthalatçı, akreditifi iptal etmek, tutarını düşürmek veya şartlarını değiştirmek istese bile, bu değişiklikler ihracatçı (lehtar) tarafından kabul edilmediği sürece banka bu talepleri yerine getiremez.
• İhracatçı, yüklemeyi gerçekleştirip akreditif şartlarına, UCP 600 kurallarına ve uluslararası bankacılık standartlarına uygun vesaik ibrazında bulunduğunda banka ödeme yapmak zorundadır.

Bu nedenle, bankalar, akreditif açılışı yapmadan önce müşterilerinin kredi limitlerini ve ödeme güvencelerini detaylı bir şekilde değerlendirir.

Bankaların akreditif açılışı için müşterilerine sağladıkları kredi limitinde tek kriter yalnızca tutar değildir. Kredi limiti tesis edilirken, akreditifin vadesi ve ödeme vadesi gibi konular da dikkate alınır. Banka, yalnızca maksimum risk alabileceği tutarı değil, aynı zamanda bu riski ne kadar süreyle üstleneceğini de belirler. Ayrıca, bankanın kredi komitesi tarafından gerekli görülen teminatlar da müşteriden talep edilebilir.

• Akreditif Vadesi ve Ödeme Vadesi: Banka, maksimum ne kadar süre riskte kalabileceğini belirler. Bu nedenle Akreditif Vadesi ve Ödeme Vadesi bankanın risk değerlendirmesinde önemli bir rol oynar.
• Teminatlar: Bankanın kredi komitesi tarafından gerekli görülen teminatlar müşteriden talep edilebilir. Ayrıca, müşterinin talep ettiği akreditif türüne bağlı olarak, bankanın talep edeceği teminat yapısı da değişiklik gösterebilir.

Örnek Durum

Bir ithalatçının bir bankada 10.000.000 USD gayrinakdi kredi limiti olduğunu varsayalım. Banka, maksimum riskte kalabileceği süreyi 180 gün olarak belirlemişse, bu ithalatçı 9.000.000 USD tutarında ve SIGHT (görüldüğünde ödeme) bir akreditif açabilir. Ancak aynı kredi limitleriyle, 360 gün ödeme vadeli 5.000.000 USD tutarında bir akreditif açması mümkün olmayabilir.

Bir ithalatçının bir bankada kullanılabilir kredi limiti bulunması, bankanın her akreditif açılış talimatını işleme alacağı anlamına gelmez. Bankalar, çeşitli nedenlerle akreditif açılışını reddedebilir. Bu nedenler arasında şunlar yer alır:

• Muhabirlik ağı sorunları: Bankanın muhabirlik ağı, işlem için uygun olmayabilir.
• Teyit bankası limitleri: Teyitli akreditiflerde, müşteri tarafından talep edilen teyit bankasının, akreditifi açacak bankaya tahsis ettiği limitler dolu olabilir.
• Bankanın iç politikaları: Banka, akreditife konu olan tarafları (satıcı, satıcının yerleşik olduğu ülke, yükleme ve boşaltma limanları, malın orijini vb.) veya malın cinsini sakıncalı bulabilir.
• Fiyatlama: Bankanın akreditif açılışı için verdiği fiyatlama, müşteri tarafından yüksek bulunabilir.

UCP 600’ün 4(a) maddesi, bankaları ithalatçı ile ihracatçı arasındaki kredi ilişkisi konusunda koruma altına alır. Bu maddeye göre:

• İhracatçı, ithalatçının bankasına akreditif açılışı için baskı yapamaz.
• İthalatçının akreditif açılışı gerçekleştirmediği durumlarda, ihracatçı bankadan hak talep edemez.

Bu nedenle, akreditif bir kez açıldıktan sonra, ihracatçının muhatabı yalnızca Amir Banka olur. İthalatçı, akreditifin açılışı için talimatı veren taraf olsa da, akreditif ilişkisinde taraf olarak kabul edilmez.