İthalatçı Açısından Akreditif Açılışı İçin Ön Şart
Alıcı (ithalatçı, amir, applicant) ve satıcı (ihracatçı, beneficiary, lehtar) ödeme şekli olarak akreditif ödeme şeklinde anlaştıklarında, süreç; alıcı tarafın bankasına akreditif açılışı için talimat vermesiyle başlar. Ancak ithalatçının bir banka ile akreditifli çalışabilmesi için ön şart, o bankada akreditif açılışı için kredi limiti olmasıdır. Halihazırda kredi limiti olan bir bankadan akreditif açılışını gerçekleştirebilmesi için de mevcut limitin kullanılabilir bakiyesinin yeterli olması gerekmektedir.
Bunun altında yatan en önemli neden; bir bankanın müşterisinin talimatı ile akreditifi bir kez açtıktan sonra satıcıya karşı geri dönülemez şekilde akreditif şartlarından sorumlu olmasıdır. Yani alıcı (ithalatçı, amir, applicant) rolünde olan bankanın müşterisi, açılan bir akreditifi iptal etmek, tutarını düşürmek ve/veya akreditif şartlarını değiştirmek için talepte bulunsa da bu talepleri satıcı (ihracatçı, beneficiary, lehtar) tarafından kabul edilmediği sürece, banka açtığı akreditifin tüm şartlarından geri dönülemez şekilde sorumlu olacaktır. Diğer taraftan satıcı (ihracatçı, beneficiary, lehtar) yüklemeyi gerçekleştirip akreditif şartlarına, UCP 600 kurallarına ve uluslararası bankacılık standartlarına uygun vesaik ibrazında bulunduğunda banka ödeme yapmak zorundadır. Bu nedenle de bankalar akreditif kapsamında gerçekleştirmek zorunda kalabilecekleri ödemeleri müşterisinde tahsil edebilmeyi güvence altına almak ister ve kredi limiti olmayan müşterilerine akreditif açılışı gerçekleştirmezler.
Bankaların akreditif açılışı için müşterilerine sağladıkları kredi limitinde tek kriter sadece tutar değildir. Akreditif açılışı için kredi limiti tesis edilirken, akreditif vadesi ve ödeme vadesi konuları da gündeme gelir ve banka sadece maksimum risk alabileceği tutarı değil aynı zamanda maksimum ne kadar süre riskte kalabileceğini de belirler. Aynı zamanda bankanın kredi komitesi tarafından gerek görülen teminatlar da müşteriden talep edilir. Müşterinin bankanın talep ettiği teminatları da sağlaması koşuluyla örneğin bir bankada akreditif açılışı için kullanabileceği 10.000.000 USD gayrinakdi kredi limiti varsa ve banka maksimum riskte kalabileceği süreyi 180 gün olarak belirlemişse; bu şartlarda müşterinin bu bankada 9.000.000 USD’lık ve SIGHT bir akreditif açılışı gerçekleştirmesinde bir engel görünmemektedir. Ancak aynı kredi limitleri ile aynı müşterinin aynı bankadan 5.000.000 USD’lık ve 360 gün ödeme vadeli bir akreditif açılışı yaptırabilmesi mümkün görünmemektedir.
Diğer taraftan ithalatçının bir banka nezdinde kullanılabilir bir akreditif limitinin bulunması, söz konusu bankanın müşterinin her akreditif açılış talimatını işleme almak zorunda olduğu ve/veya işleme alabileceği anlamına gelmemektedir. Bunun nedenleri uygulamada sıklıkla; bankanın muhabirlik ağının söz konusu işlem için uygun olmaması, teyitli akreditiflerde müşteri tarafından talep edilen teyit bankasının akreditif açılışını gerçekleştirecek bankaya tahsis ettiği limitlerin dolu olması ve/veya halihazırda mevcut bir limit bulunmaması, bankanın iç politikaları uyarınca akreditife konu olan tarafların (satıcı, satıcının yerleşik olduğu ülke, yükleme ve boşaltma limanları, malın orijini vb.) ve/veya malın cinsinin sakıncalı bulunması, akreditif açılışı için bankanın verdiği fiyatlamanın müşteri tarafından yüksek bulunması vb. olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu noktada UCP 600’ün 4(a) maddesi de müşterisine akreditif açılışı için kredi tesis eden bankayı aşağıda yazılı olduğu şekilde korumaktadır. Söz konusu maddeye göre ihracatçı firma da akreditif açılışı için ithalatçıya limit tesis eden bankayı, akreditif açılışı için zorlayamaz ve/veya ithalatçının akreditif açılışını gerçekleştirmediği durumlarda ithalatçının bankasında hak talep edemez. İthalatçı ve bankası arasındaki kredi ilişkisi UCP 600 kapsamı dışındadır. Bu nedenle de akreditif bir kez açıldıktan sonra teknik olarak ihracatçının (lehtar) muhatabı akreditifin açılışını gerçekleştiren Amir Banka’dır ve ithalatçı (Amir) her ne kadar akreditifin açılışı için talimatı vererek süreci başlatan taraf olsa da akreditif ilişkisinde taraf kabul edilmez.