Akreditifi İhracatçı Açısından Güvenli Kılan Unsurlar Nelerdir?

İhracatçı ve ithalatçı açısından ele alındığında; her bir ödeme şeklinin özellikleri ve beraberinde taşıdığı riskler ve avantajlar taraflar açısından farklılık gösterir. İhracatçı açısından hiç risk taşımayan ve en ideal ödeme şekli Peşin Ödeme iken; ithalatçı açısından Peşin Ödeme en riskli ödeme şeklidir.

Mal Mukabili Ödeme şekli ithalatçı açısından bakıldığında riski en düşük ödeme şekli iken, ihracatçı açısından en riskli ödeme şeklidir. Çünkü ihracatçı firma arada herhangi bir banka garantisi olmaksızın malların yüklemesini gerçekleştirir, vesaik asıllarını ithalatçı firmaya gönderir ve anlaştıkları vadede ödemenin yapılmasını bekler.

Vesaik Mukabili Ödeme şeklinde ise riskin ağırlığı taraflara göre biraz daha dengelenir. Ancak aynı anda her iki taraf için de olası tüm riskler bütün olarak düşünüldüğünde tam olarak güvence sağlamaz. Özellikle ihracatçı açısından değerlendirildiğinde, Vesaik Mukabili Ödemede her ne kadar vesaik asılları (yani bir nevi malın mülkiyeti) ve ödeme bankalar aracılığı ile el değiştirse de vesaik asılları ithalatçı tarafından ödeme yapılarak teslim alınmadığında işleme dahil olan bankaların ithalatçıya karşı herhangi bir yaptırımı, ihracatçıya karşı da herhangi bir ödeme yükümlülüğü yoktur. Yani Vesaik Mukabili Ödeme şeklinde ihracatçı firma sözleşme şartlarını tamamen yerine getirerek malları yüklediğinde, malların ithalatçı tarafından kabul edilmesi ve dolayısıyla ödemesini alması yüzde yüz garanti altında değildir.

Yukarıda çok genel özellikleriyle bahsedilen bu üç ödeme şekline alternatif diğer bir ödeme şekli ise akreditiflerdir.

Çok genel bir tanımla akreditif:

Akreditif şartlarında istenen belgelerin, akreditif şartlarına, UCP 600 kurallarına ve uluslararası bankacılık standartlarına uygun olarak Akreditif şartlarında belirlenen süreler içerisinde ihracatçı firma (lehtar) tarafından akreditifi açan bankaya (amir banka) ibrazı durumunda; akreditifi açan bankanın (amir banka) ihracatçı firmaya (lehtar) karşı geri dönülemez ve kesin ödeme taahhüdünü içeren bir anlaşmadır.

Akreditif metninin içeriği, temel olarak alıcı ve satıcı arasında yapılan mal alım-satım sözleşmesindeki şartlara dayanır. Sözleşmede belirlenen şartlar ise en azından aşağıdaki unsurları kapsar:

Akreditif ilişkisinde aşağıdaki üç unsur çok önemlidir ve akreditifi diğer ödeme şekilleri ile karşılaştırıldığında; taraflar için aynı anda daha güvenilir kılar:

Her bir unsurun önemi ve taşıdığı anlam aşağıda özetlenmiştir.

Akreditif Amir Banka tarafından bir kez açıldıktan sonra:

onayı olmadan iptal edilemez veya şartları değiştirilemez.

Bu durum, aslında şu anlama gelir: Akreditifi açtıran taraf, yani ithalatçı firma (amir), akreditifin açılışı için talimat veren taraf olmasına rağmen, akreditif bir kez açıldıktan sonra:

gibi haklara tek başına sahip değildir.

Yani ithalatçı firmanın akreditif açıldıktan sonra siparişi iptal edebilmesi, sipariş tutarını azaltması ya da siparişe konu malın cinsinde değişiklik yapabilmesi için öncelikle Lehtar (Beneficiary, İhracatçı) ile mutabık kalması ve bu mutabakata akreditife dahil olan Amir Banka ve var ise Teyit Bankası'nın da uygunluk vermesi gerekir.

Aslında bu durum yukarıdaki temel konular ile birlikte akreditif şartlarında ithalatçı tarafından akreditif açıldıktan sonra gerçekleştirilmek istenen her değişiklik için geçerlidir.

Aynı şekilde Amir Banka akreditifi açtıktan sonra; Lehtar ve varsa Teyit Bankası'nın onayı ve rızası olmadan:

vb... haklara sahip değildir.

Amir Banka ve Lehtar arasında akreditif açıldıktan sonra kurulan ilişkinin bu özelliği, yani Amir Banka'nın ödeme yükümlülüğünün geri dönülemez olması ihracatçıyı korur ve ihracatçının vesaik mukabili ödeme şeklinde karşı karşıya kaldığı yukarıdaki riskleri bertaraf eder.

Lehtar yani ihracatçı firma tarafından uygun ibraz bir kez yapıldıktan sonra Amir Banka ve var ise Teyit Bankası için kesin ödeme yükümlülüğü doğar.

Burada en önemli nokta; ihracatçı firma yüklemeyi gerçekleştirip akreditif şartlarına uygun belgeleri Amir Banka ve var ise Teyit Bankası'na ibraz ettiğinde, ithalatçı firma ödemeyi yapacak durumda olmasa, yapmak istemese ya da ödemeyi geciktirmek istese dahi, ithalatçı firmadan bağımsız olarak Amir Banka'nın ve var ise Teyit Bankasının kesin bir şekilde ihracatçı firmaya ödeme yapmakla yükümlü olmasıdır.

Amir Banka ve var ise Teyit Bankası'nın ödeme yükümlülüğünün geri dönülemez olması ve kesin ödeme yükümlülüğü için ön koşul, ihracatçı tarafından uygun ibrazın yapılmasıdır.

Uygun İbraz; akreditif şartlarında ibrazı istenen belgelerin akreditif şartlarına, UCP 600 kurallarına ve uluslararası bankacılık standartlarına uygun olarak ve akreditif şartlarında istenen süreler içerisinde Amir Banka ve/veya Teyit Bankası'na sunulmasıdır.

Burada önemli olan nokta; belgelerin eksiksiz ve istenen sayıda olması, şekil şartı bakımından belge özelinde UCP 600’de açıklanan özelliklere sahip olması ve belgelerin kendi içerisinde çelişkili olmamasıdır.

Uygun ibraz ile ilgili bir diğer önemli husus ise ibrazın akreditif vadesi ve akreditifte belirtilen süreler içerisinde gerçekleştirilmesi ve yüklemenin akreditifte belirtilen en son yükleme tarihine kadar yapılmış olmasıdır.