Elektronik Konşimento: Ticaretin Dijital Geleceği ve 2030 Hedefi
Konşimento (Bill of Lading / BL) konteyner taşımacılığındaki en önemli ticari belgelerden biridir. Malların mülkiyetini gösteren kıymetli bir doküman, malların nakliye firması tarafından teslim alındığına ilişkin bir makbuz ve taşıma sözleşmesinin kanıtı olarak işlev görür.
Nakliye firmaları yılda yaklaşık 45 milyon konşimento düzenlemektedir. 2021'de bunların yalnızca %1,2'si elektronik olarak düzenlenmiştir. Dijital Konteyner Taşımacılığı Birliği'nin (DCSA) verileri düzenlenen konşimentoların 2022 yılında %2,1'inin, 2023 yılında ise yaklaşık %3,8'inin elektronik olarak düzenlendiğini göstermektedir.
Kâğıt tabanlı ve manuel süreçler, karmaşık tedarik zincirlerindeki paydaşlar için hem zaman alıcı, hem yüksek maliyetlidir ve aynı zamanda çevre dostu değildir. Buna karşılık, dijital süreçler verilerin anında ve güvenli bir şekilde akmasını sağlayarak hem gecikmeleri hem de maliyetleri azaltır.
Elektronik Konşimentonun Avantajları
Dijitalleşme, dış ticaret işlemlerinde ithalatçılar, ihracatçılar, tedarikçiler, bankalar, gümrükler, resmi kurumlar ve nakliye firmaları gibi tüm paydaşlara önemli faydalar sunmaktadır. Elektronik konşimentoya geçiş, süreçleri hızlandırarak maliyetleri düşürür ve sürdürülebilirliği artırır.
Dijital Konteyner Taşımacılığı Birliği (DCSA), 15 Şubat 2023 tarihinde dokuz büyük deniz taşımacılığı şirketinin (MSC, Maersk, CMA CGM, Hapag-Lloyd, ONE, Evergreen, Yang Ming, HMM, ZIM) 2030 yılına kadar %100 elektronik konşimentoya geçiş taahhüdünde bulunduğunu açıklamıştır.
Bu dönüşümün sağlayacağı faydalar:
- 6,5 milyar dolar tasarruf
- Küresel ticarette yıllık 30-40 milyar dolarlık büyüme
- Müşteri deneyiminde iyileşme
- Sürdürülebilirlikte artış
Elektronik Konşimentoya Geçişin Önündeki Engeller
Diğer taraftan Dijital Konteyner Taşımacılığı Birliği'nin (DCSA); %100 elektronik konşimentoya (eBL) geçişe engel hususları da araştırmaktadır ve elektronik konşimentonun benimsenmesinin önündeki engelleri beş ana başlıkta toplamıştır:
Elektronik Belgelerin Kullanımına İzin Verilmemesi
Elektronik konşimentonun (eBL) benimsenmesinin önündeki en belirgin engel, elektronik belgelerin kullanımına izin vermeyen yasal veya mevzuata ilişkin düzenlemelerden kaynaklanmaktadır. Bu tür yasalar, içtihatlar, kurallar, prosedürler veya yönetmelikler açıkça ''kağıt belge'', "ıslak imza" veya ''fiziksel bir devir teslim'' gerektirmektedir.
COVID-19 salgını sırasında bu tür düzenlemelerin tedarik zincirlerini durma noktasına getirdiği görülmüş olsa da, hala birçok ülkede kağıt belgeler zorunlu tutulmaktadır.
Yasal Belirsizlikler ve Boşluklar
Birçok yargı alanında, elektronik belgelerin kullanımı yasaklanmamış olsa da, açıkça kabul edilmemekte ve/veya kabul koşulları tanımlanmamaktadır. Bu durum özel sektörün, özellikle de finans sektörünün ve sigorta firmalarının finansal riskleri önlemek için elektronik belgeler yerine kağıt belgeleri tercih etmelerine yol açmaktadır. Bu gibi durumlarda içtihat hukuku daha fazla kesinlik sağlayabilir ancak bir tavuk-yumurta sorunu mevcuttur: elektronik belgeleri kullanma isteksizliği nedeniyle, neredeyse hiç içtihat hukuku mevcut değildir ve sınırlı içtihat hukuku olduğu için, elektronik belgeleri kullanmaya yönelik isteksizlik vardır.
Kısıtlayıcı Uygulamalar
Elektronik belgelere açıkça izin verilse ve kabul edilmelerine ilişkin koşullar net olsa bile, elektronik konşimentonun benimsenmesinin önündeki yasal ve düzenleyici engellerin üstesinden gelme koşullarının kağıt belgelere kıyasla daha ayrıntılı olması nedeniyle pratik kullanımları yine de sınırlı olabilir. Elektronik konşimentonun vaat ettiği başlıca faydalar maliyetlerin azaltılması ve ilgili taraflar için iş yapma kolaylığı ve hızıdır. Bununla birlikte, koşullar belirli BT çözümlerinin kullanımını içeriyorsa veya ek idari iş yüküne yol açıyorsa, ana faydalar kaybolur ve kağıt, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ'ler) için tercih edilen iş yapma yolu olmaya devam eder.
Resmi Kurumlar Arasında Uygulama Farklılıkları
Son on yılda - ve özellikle COVID-19 salgınından bu yana - dünya genelinde ticaret ve taşımacılığı dijitalleştirmeye çalışan birçok girişim oldu. Ne yazık ki bu durum aynı zamanda parçalanmaya da yol açmıştır. Malların çıkış ülkesinin mevzuatı ile varış ülkesinin mevzuatı farklı olabilmektedir. Aynı yargı alanı içinde bile, gümrük tarafından kabul edilen bir belge, örneğin sahil güvenlik tarafından kabul edilmeyebilir. Dolayısıyla, elektronik konşimento açıkça kabul edilse ve bunun koşulları açık ve makul olsa bile, farklı olan koşullar yine de bir engel oluşturabilir.
Uygulamaya İlişkin Hususlar
Son olarak, DCSA tarafından yapılan araştırma, yasal kabul ve uyumlaştırılmış açık ve makul koşullara rağmen, elektronik konşimento kullanımının hala zor olabileceğini göstermektedir. Bu durum genellikle devlet kurumlarının on yıllardır değişmeden kalan eski ve geleneksel operasyonel prosedürlerinden kaynaklanmaktadır. Gümrük veya liman idaresi yetkilileri hala kağıt belge ile işlem yapma alışkanlıklarından vazgeçmeyebilir ya da elektronik bir belgeyi işleme koyacak teknik alt yapıya sahip olmayabilir.
Yukarıda bahsedilen sorunlar çözülmediği sürece %100 konşimentoya geçiş çok mümkün olmayacaktır.
Kaynak: DCSA - Overcoming legal and regulatory barriers to eBL adoption