24.07.2024
Dijital Konteyner Taşımacılığı Birliği’nin 2030 Hedefi: %100 Elektronik Konşimentoya Geçiş
Konşimento (Bill of Lading / BL) konteyner taşımacılığındaki en önemli ticari belgelerden biridir. Malların mülkiyetini gösteren kıymetli bir doküman, malların nakliye firması tarafından teslim alındığına ilişkin bir makbuz ve taşıma sözleşmesinin kanıtı olarak işlev görür.
Nakliye firmaları yılda yaklaşık 45 milyon konşimento düzenlemektedir. 2021'de bunların yalnızca %1,2'si elektronik olarak düzenlenmiştir. Dijital Konteyner Taşımacılığı Birliği'nin (DCSA) verileri düzenlenen konşimentoların 2022 yılında %2,1'inin, 2023 yılında ise yaklaşık %3,8'inin elektronik olarak düzenlendiğini göstermektedir.
Kâğıt tabanlı ve manuel süreçler, karmaşık tedarik zincirlerindeki paydaşlar için hem zaman alıcı, hem yüksek maliyetlidir ve aynı zamanda çevre dostu değildir. Buna karşılık, dijital süreçler verilerin anında ve güvenli bir şekilde akmasını sağlayarak hem gecikmeleri hem de maliyetleri azaltır.
Dış ticaret işlemlerine dahil olan paydaşlar arasındaki belge alışverişinin elektronik konşimento (eBL) aracılığı ile dönüşümü; dijitalleşmeyi hızlandırarak ithalatçılara, ihracatçılara, tedarikçilere, bankalara, gümrüklere, resmi kurumlara, nakliye firmalarına ve sürece dahil olan diğer tüm taraflara fayda sağlayacaktır.
Dijital Konteyner Taşımacılığı Birliği (DCSA), 15 Şubat 2023 tarihinde, dokuz deniz taşımacısı üyesinin (MSC, Maersk, CMA CGM, Hapag-Lloyd, ONE, Evergreen, Yang Ming, HMM, ZIM) 2030 yılına kadar DCSA standartlarına dayalı bir elektronik konşimentoyu %100 uygulamaya koyma konusundaki taahhüdünü açıklamıştır. Kağıt tabanlı ve fiziksel olarak işlem gören konşimentolardan vazgeçilmesi, paydaşlara doğrudan maliyetlerde yaklaşık 6,5 milyar dolar tasarruf sağlayabilir, yıllık küresel ticarette 30-40 milyar dolarlık büyüme sağlayabilir, müşteri deneyimini dönüştürebilir ve sürdürülebilirliği artırabilir.
Diğer taraftan Dijital Konteyner Taşımacılığı Birliği'nin (DCSA); %100 elektronik konşimentoya (eBL) geçişe engel hususları da araştırmaktadır ve elektronik konşimentonun benimsenmesinin önündeki engelleri aşağıdaki şekilde kategorize etmiştir:
1) Elektronik belgelerin kullanımına izin verilmemesi
Elektronik konşimentonun (eBL) benimsenmesinin önündeki en belirgin engel, elektronik belgelerin kullanımına izin vermeyen yasal veya mevzuata ilişkin düzenlemelerden kaynaklanmaktadır. Bu tür yasalar, içtihatlar, kurallar, prosedürler veya yönetmelikler açıkça ''kağıt belge'', "ıslak imza" veya ''fiziksel bir devir teslim'' gerektirmektedir. COVID-19 salgını sırasında, bu zorunlulukların tüm tedarik zincirlerini durma noktasına getirebileceği anlaşıldığından, bunların çoğu geçerliliğini yitirmiştir. Bununla birlikte, hala açıkça kağıt belge üretilmesini gerektiren bu tür yasalar, içtihatlar, kurallar, prosedürler ve yönetmelikler uygulamada yaygın bir şekilde bulunmaktadır.
2) Yasal belirsizlik/boşluk
Birçok yargı alanında, elektronik belgelerin kullanımı yasaklanmamış olsa da, açıkça kabul edilmemekte ve/veya kabul koşulları tanımlanmamaktadır. Bu durum özel sektörün, özellikle de finans sektörünün ve sigorta firmalarının finansal riskleri önlemek için elektronik belgeler yerine kağıt belgeleri tercih etmelerine yol açmaktadır. Bu gibi durumlarda içtihat hukuku daha fazla kesinlik sağlayabilir ancak bir tavuk-yumurta sorunu mevcuttur: elektronik belgeleri kullanma isteksizliği nedeniyle, neredeyse hiç içtihat hukuku mevcut değildir ve sınırlı içtihat hukuku olduğu için, elektronik belgeleri kullanmaya yönelik isteksizlik vardır.
3) Kısıtlayıcı veya kural niteliğindeki uygulamalar
Elektronik belgelere açıkça izin verilse ve kabul edilmelerine ilişkin koşullar net olsa bile, elektronik konşimentonun benimsenmesinin önündeki yasal ve düzenleyici engellerin üstesinden gelme koşullarının kağıt belgelere kıyasla daha ayrıntılı olması nedeniyle pratik kullanımları yine de sınırlı olabilir. Elektronik konşimentonun vaat ettiği başlıca faydalar maliyetlerin azaltılması ve ilgili taraflar için iş yapma kolaylığı ve hızıdır. Bununla birlikte, koşullar belirli BT çözümlerinin kullanımını içeriyorsa veya ek idari iş yüküne yol açıyorsa, ana faydalar kaybolur ve kağıt, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ'ler) için tercih edilen iş yapma yolu olmaya devam eder.
4) Aynı yargı alanındaki resmi kurumlar arasında uygulama farklılıkları
Son on yılda - ve özellikle COVID-19 salgınından bu yana - dünya genelinde ticaret ve taşımacılığı dijitalleştirmeye çalışan birçok girişim oldu. Ne yazık ki bu durum aynı zamanda parçalanmaya da yol açmıştır. Malların çıkış ülkesinin mevzuatı ile varış ülkesinin mevzuatı farklı olabilmektedir. Aynı yargı alanı içinde bile, gümrük tarafından kabul edilen bir belge, örneğin sahil güvenlik tarafından kabul edilmeyebilir. Dolayısıyla, elektronik konşimento açıkça kabul edilse ve bunun koşulları açık ve makul olsa bile, farklı olan koşullar yine de bir engel oluşturabilir.
5) Uygulamaya ilişkin hususlar
Son olarak, DCSA tarafından yapılan araştırma, yasal kabul ve uyumlaştırılmış açık ve makul koşullara rağmen, elektronik konşimento kullanımının hala zor olabileceğini göstermektedir. Bu durum genellikle devlet kurumlarının on yıllardır değişmeden kalan eski ve geleneksel operasyonel prosedürlerinden kaynaklanmaktadır. Gümrük veya liman idaresi yetkilileri hala kağıt belge ile işlem yapma alışkanlıklarından vazgeçmeyebilir ya da elektronik bir belgeyi işleme koyacak teknik alt yapıya sahip olmayabilir.
Yukarıda bahsedilen sorunlar çözülmediği sürece %100 konşimentoya geçiş çok mümkün olmayacaktır.
Kaynak: DCSA - Overcoming legal and regulatory barriers to eBL adoption