İklim Eylemi İçin Alınan Tarife Dışı Tedbirler

Tarife Dışı Tedbirler ürün çeşitliliği açısından büyük farklılıklar gösterebilmektedir. Bazıları sadece bir ürünü etkilerken bazıları birçok ürünü kapsayabilir.

Bu nedenle, iklim değişikliği ile ilgili tedbirlerin etkisini anlamaya yönelik ilk adım ürünlerin dağılımını belirlemektir.

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) iklim değişikliği ile ilgili tedbirlerin etkisini anlamaya yönelik çalışmada öncelikle ürünleri sınıflandırmış ve 6 haneli Uyumlaştırılmış Sistemi (Harmonized System) esas almıştır. Yapılan çalışmalardan çıkan sonuç potansiyel olarak ticarete konu olan tüm malların %3,5’lık kısmının iklim değişikliği ile ilgili Tarife Dışı Tedbirler tarafından düzenlendiği yönündedir.

Yine de ürünlerin ticaret değeri açısından ekonomik önemi de büyük farklılıklar göstermektedir. Örneğin otomobiller ürün yelpazesinin sadece %0.26'sını teşkil ederken, küresel ticaretin % 3.1'ini oluşturmaktadır.

İklim değişikliği ile ilgili Tarife Dışı Tedbirlerden etkilenen ticaretin toplam payı % 26,4 gibi dikkat çekici bir orandır. Nominal olarak 6,5 trilyon USD değerinde küresel ticaret hacmi anlamına gelmektedir.

Nispeten düşük Tarife Dışı Tedbir (Non Tariff Measure – NTM) paylarına rağmen, etkilen ürünlerin bu kadar yüksek bir ticaret hacmine nasıl ulaşabildiğini daha iyi anlamak için öncelikle en yaygın olarak düzenlemeye tabi tutulan sektörlere bakmak gerekiyor.

UNCTAD’ın çalışması etkilenen sektörlerin dünyanın en büyük sanayi ve ticaret sektörleri arasında yer aldığını gösteriyor. Motorlu taşıtlar sektörü küresel ticaretin %7,4'ünü oluşturmaktadır. Diğer taraftan bu sektörün %83'ü iklim değişikliğini azaltmayı amaçlayan tedbirlerle düzenlenmektedir. Dolayısıyla, sadece bu sektör aracılığıyla, küresel ticaretin %6'sından fazlası iklim eylemi için alınan tedbirler kapsamında düzenlenmektedir. Elektrik ve ısıtma cihazları sektöründeki tüm ticaretin neredeyse yarısı da düzenlemeye tabidir ve bu da küresel ticaretin %4,5'ine karşılık gelmektedir. Yoğun bir şekilde ticareti yapılan motor yakıtları da (ticaretinin %37'si) sıklıkla düzenlemeye tabi tutulmaktadır. Makine ve teçhizat sektörünün sadece %19'u düzenlemeye tabi olsa da, bu 1'000 milyar USD üzerinde ticaret hacmine denk gelmekte ve küresel ticaretin %2,7'sini oluşturmaktadır. Ev aletleri ve elektronik ticaretinin %44'ü; tek kullanımlık plastik ve mikroplastiklerin %35'i; kereste, kağıt hamuru, kağıt ve mobilyanın %42'si; diğer ulaşım araçlarının (trenler, uçaklar, gemiler) %24'ü ve aydınlatma ürünlerinin %55'i de düzenlemeye tabidir.

İklim değişikliğiyle ilgili Tarife Dışı Tedbirlerden etkilenen sektörlerin listesi, Paris Anlaşması’nın uygulanmasının bir parçası olarak kabul edilen Ulusal Katkı Beyanlarında (Nationally Determined Contributions-NDCs) yer alan taahhütler ile de örtüşmektedir. Ulusal Katkı Beyanlarında ticaretten nadiren bahsedilse de, Ulusal Katkı Beyanlarının uygulanmasına yönelik düzenlemeler genellikle ticaretle ilgilidir.

Yakın zamanda UNCTAD (2023b) tarafından yürütülen ve gelişmekte olan ülkelerin Ulusal Katkı Beyanlarında ticaretle ilgili tedbirlerin haritalandığı bir çalışma, şu kilit alanları göstermektedir: yenilenebilir enerji, enerji verimliliği ve yakıt verimliliği, ormancılık, tarım, inşaat malzemeleri ve sanayi.

İklim değişikliğiyle ilgili Tarife Dışı Tedbirlerden etkilenen sektörler ile Ulusal Katkı Beyanlarında yer alan ticaretle ilgili tedbirler arasındaki uyum; Tarife Dışı Tedbirlerin, Ulusal Katkı Beyanlarının uygulanmasında bir araç olarak kullanıldığını göstermektedir.

İklim değişikliği ile ilgili olarak tespit edilen Tarife Dışı Tedbirlerin %61'inden fazlasını oluşturan ‘’Teknik Engeller’’ (Technical Barriers to Trade – TBT) açık ara en yaygın kullanılan tarife dışı tedbir türüdür.

%17 ile ikinci sırada ‘’ İhracat Kısıtlamaları’’ yer almaktadır. Bu tedbirler, bir ülkenin kendi ihracatına uyguladığı kısıtlamaları kapsamaktadır.

%16 ile üçüncü sırada ‘’ Zorunlu Olmayan İthalat Lisansları, Kotalar, Yasaklar, Miktar Kontrol Önlemleri ve Diğer Kısıtlamalar’’ yer almaktadır.

%6’lık kalan kısmı ise ‘’ Ek Vergi ve Harçlar Dahil Fiyat Kontrol Önlemleri’’ ve diğer tedbirler oluşturmaktadır.