İklim Eylemi: Tarife Dışı Tedbirlerin Sektörel ve Küresel Etkileri
İklim Değişikliği ve Ürünlerin Sınıflandırılması
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), iklim değişikliğiyle ilgili tedbirlerin etkisini analiz etmek için ürünleri 6 haneli Uyumlaştırılmış Sistem (Harmonized System) temelinde sınıflandırmıştır.
- Yapılan çalışmalar, ticarete konu olan tüm malların %3,5'inin iklim değişikliğiyle ilgili Tarife Dışı Tedbirler tarafından düzenlendiğini ortaya koymaktadır.
- Ancak, ürünlerin ticaret değeri açısından ekonomik önemi büyük farklılıklar göstermektedir.
Örneğin,
- Otomobiller ürün yelpazesinin yalnızca %0,26'sını oluşturmasına rağmen, küresel ticaretin %3,1'ini temsil etmektedir.
- İklim değişikliğiyle ilgili Tarife Dışı Tedbirlerden etkilenen ticaretin toplam payı ise %26,4 gibi dikkat çekici bir orana ulaşmaktadır. Bu, nominal olarak 6,5 trilyon USD değerinde bir küresel ticaret hacmine karşılık gelmektedir.
Düzenlemeye Tabi Sektörler ve Ticaret Hacmi
Nispeten düşük Tarife Dışı Tedbir oranlarına rağmen, bu tedbirlerden etkilenen ürünlerin yüksek ticaret hacmine ulaşmasının nedenlerini anlamak için düzenlemeye tabi sektörlere odaklanmak gerekmektedir. UNCTAD’ın çalışmaları, bu sektörlerin dünyanın en büyük sanayi ve ticaret sektörleri arasında yer aldığını göstermektedir.
- Motorlu Taşıtlar: Küresel ticaretin %7,4'ünü oluşturmaktadır ve bu sektörün %83'ü iklim değişikliğiyle ilgili tedbirlerle düzenlenmektedir. Bu, küresel ticaretin %6'sından fazlasının yalnızca bu sektör aracılığıyla düzenlendiğini göstermektedir.
- Elektrik ve Isıtma Cihazları: Küresel ticaretin %4,5'ine karşılık gelmekte ve bu ticaretin neredeyse yarısı düzenlemeye tabidir.
- Motor Yakıtları: Ticaretinin %37'si düzenlemeye tabi olan bir diğer önemli sektördür.
- Makine ve Teçhizat: Ticaretinin yalnızca %19'u düzenlemeye tabi olsa da, bu oran 1 trilyon USD üzerinde bir ticaret hacmine denk gelmektedir.
- Ev Aletleri ve Elektronik Ürünler: Ticaretin %44'ü düzenlenmektedir.
- Tek Kullanımlık Plastik ve Mikroplastikler: Ticaretin %35'i düzenlemeye tabidir.
- Kereste, Kağıt Hamuru, Kağıt ve Mobilya: Ticaretin %42'si düzenlenmektedir.
- Diğer Ulaşım Araçları (Trenler, Uçaklar, Gemiler): Ticaretin %24'ü düzenlenmektedir.
- Aydınlatma Ürünleri: Ticaretin %55'i düzenlemeye tabidir.
Ulusal Katkı Beyanları (NDCs) ve Tarife Dışı Tedbirler
İklim değişikliğiyle ilgili Tarife Dışı Tedbirlerden etkilenen sektörler, Paris Anlaşması kapsamında kabul edilen Ulusal Katkı Beyanları (Nationally Determined Contributions - NDCs) ile büyük ölçüde örtüşmektedir. NDC'lerde ticaretten nadiren bahsedilse de, bu taahhütlerin uygulanmasına yönelik düzenlemeler genellikle ticaretle ilişkilidir.
UNCTAD’ın 2023 yılında gerçekleştirdiği bir çalışma, gelişmekte olan ülkelerin NDC'lerinde ticaretle ilgili tedbirlerin şu kilit alanlarda yoğunlaştığını göstermektedir:
- Yenilenebilir enerji
- Enerji verimliliği ve yakıt verimliliği
- Ormancılık
- Tarım
- İnşaat malzemeleri
- Sanayi
Bu uyum, Tarife Dışı Tedbirlerin, NDC'lerin uygulanmasında bir araç olarak kullanıldığını açıkça ortaya koymaktadır.
İklim Eylemi İçin Kullanılan Tarife Dışı Tedbir Türleri
İklim değişikliğiyle ilgili olarak tespit edilen Tarife Dışı Tedbirlerin türleri şu şekilde sıralanmaktadır:
- Teknik Engeller (Technical Barriers to Trade - TBT): Tüm tedbirlerin %61'ini oluşturan TBT'ler, açık ara en yaygın kullanılan tarife dışı tedbir türüdür. Bu tedbirler, ürünlerin çevresel standartlara ve teknik düzenlemelere uygun olmasını sağlamayı amaçlar.
- İhracat Kısıtlamaları: %17 ile ikinci sırada yer alan bu tedbirler, ülkelerin kendi ihracatlarına uyguladığı kısıtlamaları kapsamaktadır.
- Zorunlu Olmayan İthalat Lisansları, Kotalar ve Yasaklar: %16'lık bir paya sahip olan bu tedbirler, ithalat üzerinde miktar kontrolü ve diğer kısıtlamaları içermektedir.
- Ek Vergi ve Harçlar Dahil Fiyat Kontrol Önlemleri: Geriye kalan %6'lık kısmı ise fiyat kontrol önlemleri ve diğer tedbirler oluşturmaktadır.
Sonuç olarak, iklim değişikliğiyle mücadele kapsamında alınan Tarife Dışı Tedbirler, küresel ticaret üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Özellikle motorlu taşıtlar, elektrikli cihazlar ve enerji yoğun sektörler gibi büyük ticaret hacmine sahip sektörler, bu tedbirlerin odak noktasıdır. Bu tedbirler, Paris Anlaşması'nın hedeflerine ulaşılmasında ve Ulusal Katkı Beyanlarının uygulanmasında kritik bir araç olarak kullanılmaktadır.
İklim eylemi için alınan bu tedbirlerin etkili bir şekilde uygulanması, hem çevresel sürdürülebilirlik hem de ticaret politikalarının uyumlu bir şekilde ilerlemesi açısından büyük önem taşımaktadır.